Full text of "Mactalla nan tur"

See other formats

Sinclair,  Alexander  Maclean 
Mactalla  nan  tur 


CO 

r-- 


Mactalla  1Ran  Cur 

BY  THE 

Rev.  A.  Maclean  Sinclair. 


SYDNEY,   C.  B.: 

MAC-TALLA  PUBLISHING  CO.,  LTD. 
1901. 


<PK^?> 

MAY  '/.  :•}  W-) 
^TVoTCC^fB 

|-fc.H« 

Sfffl.^ 


PREFACE. 

The  Hon.  Senator  Ferguson,  P.  E.  Island, 
Alexander  Martin,  Esq.,  ex-M.  P.,  Valley- 
field,  P.  E.  Island,  and  D.  C.  Fraser,  Esq., 
New  Glasgow,  N.  S. — all  Highlanders  and 
men  of  brains— kindly  sent  me  five  dollars 
each  to  assist  in  publishing  Gaelic  poems. 
To  the  815-00  thus  received  I  added  five 
dollars  more.  The  sum  thus  made  up, 
§20.00,  I  am  now  handing  over  to  the 
publishers  to  protect  them  against  loss. 

This  work  is  practically  a  supplement  to 
the  Gaelic  Bards.  It  fills  up  several  gaps 
in  that  work,  and  also  makes  a  few  neces- 
sary corrections.  It  is  somewhat  small; 
still  it  contains  a  good  deal  of  thoroughly 

excellent  poetry. 

A.  MACLEAN  SINCLAIR. 

Belfast,  P.  E.  Island, 
May  24th,  1901. 


CORRECTIONS. 

Page  1,  25,  seann.  10,  22,  slth-bhrugh. 
11,  3,  Coire-creagach ;  29,  aic'  ach  an.  12, 
25,  nan  larm.  13,  31,  dean  mi  'san.  16, 
16,  glan  nuallan;  19,  eararadh.  21,  4,  bu 
ghearr;  9,  cho-ainm.  23,  7,  Bhreugaich. 
28,  28,  de  'n  t-srol.  33,  18,  roiinh.  36, 
22,  do  chach.  41,  22,  geocach.  42,  34, 
Le;  35,  Gur  h-iomadh ;  36,  cha  b' aithne. 
43,  29.  cho  durachdach.  44,  2,  a  dhearbh- 
adh  leibh.  58,  5,  arm  ad.  59,  35,  Do 
shiubhal.  61,  17,  Cumha.  67,  28,  gun 
eislean.  70,  2,  ghlan  ur.  71,  38,  BeuJ 
nach.  73,  8,  Mo;  12,  Is  riaraicht'.  83, 
18,  Thigeadh  fiosrachadh.  89,  17,  n-aith- 
neachaidh.  90,  33,  na  'ghruaidhean ;  37, 
luaidhe.  93,  23,  air  a.  99,  8,  Delete 
leinn.  102,  14,  'S  an  6g-mhaduinn. 

The  following  is  the  sixth  verse  of  the 
song  on  page  87: — 

'S  do  mheall-shuil  bu  ghlan  aogasg, 

'S  do  shlios  mar  fhaoilinn  air  snamh ; 
Gruaidh  dhearg  ort  mar  chaoran, 

'Dh'  fhag  mi  daor  ann  ad  ghradh. 
Gur  h-e  mheud  's  thug  mi  speis  dhuit 

'Dh'  fhag  mi-fein  ami  an  drip; 
'N  diugh  cha  'n  iarrainn  de  'n  t-saoghal 

Ach  leine  chaol  agus  cist'. 

In  sending  the  copy  to  the  printer,  I 
overlooked  this  verse. 


AN  CLAR-INNSE. 

Taobh-doillaig. 

Lachainn  Mor  Mac-Mhuirich 88 

Ailcm  Mac  Ruairiclh 

Domiachadh  Og  

Bard  Mhic  <  ;illrain 7 

Iain  Stiubhart,  triath  im  h-Apunn. . . . 

DiMnhnall  Mac  Fhimmlaulh 10 

Niall  M«»r  Mac-Mhuirich 16 

Iain  mac  Eoghain  Bhain 

Cat  hall  Mac-Mhuirich 21 

Fearchair  Mac-Rath 24 

Oran  comuinn 27 

Mho  latha  blar  Inbhir-Lochaidh 92 

S  ami  mu  'n  taca  so  'n  d4 107 

Iain  Loin 

Domhnall  Gruamach 

An  Ciaran  Mabach 30 

Buidhcann  mo  chridhe  Clann-Ualraig.  93 

Mac-Ithich 103 

Is  ann  feasgar  Di-haoine 86 

Thig  an  samhradh  le  'bhruthainn 89 

Donnachadh  nam  Pios 32 

Mac-Philip 

Aonghus  mac  Alasdair  Ruaidh 95 

Coinneach  Dubh  Mac-Coinnich 26 

An  Clarsair  Dall 34 

Mr  Aonghus  Mac-Gillemhoire 40 

Tha  tasgaidh  bhuam  an  diomhaireachd     42 

Seoras  Mac-Coinnich 45 

Mac-Neachdainn  an  Duin 96 


VI. 

Domhnall  Friseal , 28 

Is  luaineach  mo  chadal  an  nochd 60 

Mac-Ealair 49 

Iain  Mac-Aoidh 48 

Dughall  Buchanan 46 

Para  Mor  Caimbeul 115 

Rannan  o  leabhar  Mhic-Mhuirich 49 

Fear  Ghlinn-Nodha 51 

Iain  mac  Mhurchaidh 53 

Niall  Mac-an-Aba 54 

Rannan  o  Leabhar  Mhic-a-Ghobha 58 

A  neonan  bjian  a's  aillidh  snuadh 61 

Raonall  mac  Iain  re  hie  Eoghain 63 

Barbara  Fhriseal 73 

Seumas  Mac-Gillesheathanaich 69 

Mr  Seumas  Mac-Griogair 65,  75 

Gilleasbuig  Mac-Phail 67,  80,  83 

Seumas  Caimbeul 99 

Oran  gaoil 109 

Cailinn  na  Buaile 110 

Comhradh Ill 

Taigh-tarlaidh  nan  Uaislean 112 

lorram 113 

Taigh-an-Droma 114 

Alasdair  Domhnallach,  'sa  Cheapaich.   101 

Mr  Raonall  Mac -Gillebh rath 117 

Alasdair  &n  Ridge 119 

Calurn  Mac -Gillies 121 

Notes  .-,  .123 


BAS    Dill  A  KM  A  I  I). 

l.i:   AII.11IN     MA<     UfAIKllHI. 

.-inn  Sit.lit;,  '11  jrl.Miiii  BO  n  m'  tli.-i-ilih 
'S  an  cluinnear  faodh  inn  is  Ion, 
'S  iiiinic  a  bha  laoirli  na  I'Viim' 
Air  a  shrath  an  <U-i<lh  an  con. 

'N  u'ltvi'in  so  fo  Blieinn  Ghulbaiii  ghuirm 
A's  aill<'  tulrliann  fo'n  o-ln-fiii, 
I  'ha  1)'  ainneamh  a  shruthan  dcar^ 
An  deidh  shealg  o  Fhionn  na  Feiiin'. 


.    ma  "s  .-'till  lt?il)h  laoidh 
Air  a  chuideachd  chaoimh  so  uani; 
Air  Beiiui  <{huH>aiu  's  air  Fionn  fial, 
Is  air  l>i:irmaid  tha  sgeul  truagh. 

Dli'  imir  Fionn  gu  truagli  a  chealg 
Air  Mac  0  Dhuinn  bu  dearg  11, 
Le  dhol  do  Bheinn  Ghulbain  a  shealg 
Tuirc  nach  faodadh  airm  a  chlaoidh. 

Mac  O  Dhuinn  an  airm  aigh, 
Ged  thorchuir  a  lamh  an  tore, 
Gheill  e  roirohe  le  foill  Fhinn; 
Is  esan  a  rinn  a  lochd. 

Dh'  fhalbhadh  fo  lagh  teann  na  Feinn' 
A  chur  na  beist  as  a  chnoc; 
An  ceann  tore  sithe  bu  gharbh, 
A  b'  allmharach  calg  is  soc. 

Ri  claisteachd  comh-ghair  nam  Fianu 
An  ear  's  an  iar  a  teachd  mu  'cheann, 
Dh'  eirich  an  uauih-bheist  o  shuain, 
Is  ghluais  e  uatha  do'n  ghleann. 


2  BAS    DHIARMAID. 

Chuireadh  ri  faicinn  nan  laoch 
An  seann  bore  sith'  air  fraoch  borb. 
Bu  gheire  na  gainne  'fhriogh, 
'S  bu  treine  'shith  na  gath-bolg. 

Le  Mac  O  Dhuinn  nan  arm  geur 
Fhreagradh  do  bheist  ghairg  an  uilc. 
Thriall  gatb  nimhneach  trom  o  laimh, 
'S  chaidh  an  t-sleagh  an  dail  na  muic'. 

Bhrisd  an  crann  aice  na  'thri, 
'Sa  ceann  liobhte  air  an  tore. 
Chunna  gaisgeach  nam  bas  blath 
Nach  deach  i  an  sas  na  'chorp. 

Tbarruinn  e  'n  t-seann  lann  atruaill, 
A  choisinn  mor  bhuaidh  an  air. 
Mharbh  an  gaisgeacb  calm'  a  bheist, 
'S  thainig  e-fein  air  ais  slan. 

Thuirling  sprochd  air  Fionn  na  Feinn' 
Is  shuidh  e  leis  fein  air  cnoc. 
Mac  O  Dhuinn  nach  do  dhiult  daimh 
B'  olc  leis  a  theachd  slan  o'n  tore. 

Air  dha  bhith  fada  na  'thosd 
Thubhairt  e,  's  gu'm  b'  olc  ri  radh, 
Tomhais,  a  Dhiarmaid,  o  'shoe 
Cia  meud  troigh  'san  'tore  so  ta. 

Cha  d'  dhiult  e  achanaich  Fhinn, 
Ged  b'  eol  da  a  ti  's  a  goimh; 
Thomhais  e  'n  tore  air  a  dhruim, 
An  laoch  cuimte  bu  trom  troigh. 

Tomhais,  arsa  Fionn,  an  nis 
An  aghaidh  a  fhriodh  an  tore, 
'S  gheibh  thu  do  rogha  d'a  chionn 
De  ghill  nan  arm  rinn-gheur  goirt. 

Dh'  fhalbh  e  air  turus  a  ghaidh, 
Is  thomhais  e  dhaibh  an  tore, 
Ghuin  am  friogh  nimhe  geur,  garbh, 
Bonn  an  laoich  bu  gharg  'san  trod. 


Tlniit     6  an  -in  :iir  an  ratni, 

U  flmil  a  taoegadh  ^u  luatl.. 

N:.    l.-iiul"'   ri   taol.li   11:1    lit'i-t 

Fhiiair  r'iiinn  an  In-nii  t'ii«-ar    -nn   rhluaiii. 

Aon    dr.M-li    :.    .1'    chuai.'h    lln)ir    dl,< 
'S  mi  a  call  in«.  I'lni-li  '>  mo  n«-art.  )  Klmm, 
|),-,.cii  ;j-n  l.ratl.  rlia'n  fhai-1.    llm    lilr 
Kionn  an      ruain. 


An  glean,  i  na  M-il^'i;  fn  ehriadli 

Tlia   Mai-  <>   Dlminn,  ••HaMi  nan  clcuchd. 

Aon  nihacanih  l.nilcadi  na  FciinT 

\S  an  lulacli  so  's  leir  (lluiinn  'fheart. 

Seabha<4  l.uadhuch  Easa-Ruuidh, 
Fear  a  bhuidhneadh  buaidli  gacb  air, 
An  deidh  a  thorchuirt  le  tore, 
Fo  thulchann  a  chnoic  so  ba. 

Diannad  Mac  O  Dhuinn  nan  cnclid 
A  tlmiteam  troiinh  eud,  mo  bhron, 
Bu  ghile  'bhraighe  na  grein, 
Bu  deirge  'bheul  na  blath  chno. 

Bu  bhuidhe  's  bu  mhin  a  blia  fholt, 
Bu  bhnrrghlan  a  rosg  fo  'fhleasg. 
Bha  guirme  's  glaise  na  'shuil, 
'S  maisc  's  caise  'n  cul  nan  cleachd. 

Bha  binne   's  grinneas  na  'ghloir, 
'S  gile  na  'dhoid  bharr-dhearg  bhlath. 
Bha  meud  's  tabhachd  'san  laoch, 
'Bu  sheang  is  saor  na  'chneas  ban. 

Coimheadach  is  mealltair  mna, 
Mac  O  Dhuinn  a  b'  fhearr  buaidh, 
An  t-suiridh  cha  tog  a  siiil 
CTn  chuireadh  uir  air  a  ghruaidh. 

Faodh,  voice.  Comh-ghair,  a  simultan- 
eous shout.  Sith,  onset.  Gath-bolg, 
belly-dart.  Bha  'n  gath  mharbhteach  so 
air  a  chleachdadh  le  Cuchulainn  is  seann 
laoich  eile.  Ti,  design.  GUI,  rewards. 


4  BAS    DHIARMAID. 

Gadh,  peril.  Gun  chluain,  without  deceit. 
Dheanadh  cuach  Fhinn  slan  neach  air  bith 
a  gheibheadh  deoch  aisde.  Reachd,  great 
vexation.  .Macamh,  a  young  man.  Buil- 
each,  handsome,  courteous.  Feart,  a 
grave.  Rosg,  the  eye.  Fleasg,  a  wreathx 
a  circle.  Gloir  nc  glcr,  talk. 

Bha  Diarmad  na  dhuine  anabarrach 
briagha,  agus  cha  ghabhadh  e  leon  ach  air 
ball  beag  a  bha  air  bonn  a  choise.  Nuair 
a  bha  Fionn  na  'bhanntraich,  agus  e  gu 
math  sean,  phos  e  nighean  do  'm  b'  ainm 
(^rainne.  Cha  robh  Grainne  ag  iarraidh 
Fhinn.  B'  fhearr  leatha  gu  mor  Oisean  a 
mhac,  ach  cha  ghabhadh  Oisein  gnothach 
rithe.  Air  oidhche  na  bainnse  thug  i 
deoch-cadail  do  dh'  Fhionn,  agus  choit- 
ich  i  Diarmad  gu  teicheadh  air  falbh  leatha. 
Bha  Diarmad  is  Grainne  re  uine  mhoir  air 
theicheadh.  Bha  sluagh  ria  duthcha  gu 
laidir  air  an  taobh  is  cha  b'  urrainn  Fionn 
an  glacadh.  Mu  dheireadh  rinn  Fionn 
reite  ri  Diarmad.  Fhuair  e  an  sin  a 
mharbhadh  le  a  chur  a  shealg  's  a  thomhas 
an  tuirc.  'S  e  mac  peathar  da  a  bh'  ann 
an  Diarmad.  Bha  Fionn  na  dhuine  glic, 
ach  bha  e  gle  amaideach  dha  nighean  6g 
nach  robh  ga  'iarraidh  a  phosadh.  'IS 
fhearr  do  dh'  fhear  a  tha  ag  iarraidh 
mnatha  an  te  a  tha  coma  air  a  shon  a 
sheachnadh. 


LAOIDH. 

OXVAOHABB    <*.. 

Tha  seuchd  saiirli'lran  :«ir  UM.  tlii. 
'S  tli.-i  u'arli  saighead  «liul.h  pun  lot, 
A  U-arhd  radar  mi  is  Di'i, 
On  's  e  sin  is  miann  le  m'  chorj>. 

A  h-aon  din  tha  an  iar  dhiom, 
Kith  d'a  an  co-ainm  an  craos; 
'S  iiiinij;  ;>  inlit-all  i  mi  tun  poit 
O  laithibh  m'  oige  gu  m'  aois. 

An  dara  saighead  an  driii>, 
Sin  a  chui^  a  ta  dhoinh  daor, 
Bho  lot  na  saighde  na  'yh" 
Cha  'n  flu/il  mist-  bc-o  air  aon. 

An  treas  saighead  diubh  a  ta 
An  altaibh  mo  chnamh  a  *tiirli. 
Cha  leig  an  leisge  dhe  deoin 
Mis'  an  slighe  choir  aJr  bith. 

An  ceathramh  saighead  an  sannt, 
'S  mairg  do  'n  neach  'san  d'  fhuair  i  gum, 
Furtachd  cha  'n  fhaigh  mi  ri  m'  re, 
Gus  an  deid  ere  air  mo  mhuin. 

'N  coigeamh  saighead  de  'n  ghlaic  thruim, 
Diomas  a  chuir  Hum  gu  h-olc, 
'Chuidich  ri  m'  anam  a  chradh, 
Agus  o  nach  slan  mo  chorp. 

An  seathamh  te,  an  t- saighead  gharg 
'Chuireas  fearg  eadram  is  each. 
Criosd  a  chasg  nan  urcliair  diom 
O  nach  faigh  mi  dion  no  tamh. 


LAOIDH. 


An  seachdamh  saighead  an  t-suil, 
Farmad  is  tnu  ris  f,ach  ni. 
Na  seudan  do  'm  faighear  cion 
Annta  sin  cha'n  fheil  dhuinn  brigh. 

A  ghlac  sin  uile  cha  choir, 
'S  mor  na  mhillteadh  leis  an  arm. 
Cha  tilgear  aon  diu  nach  buail, 
'S  cha  bhuail  aon  diu  nach  marbh. 

Curean?  paidearan  Mhic  De 
Is  creud  nan  ostal  gu  beachd 
Eadram  agus  guin  nan  arm, 
Is  coig  sailm,  no  se,  no  seachd. 
Glac,  a  quiver. 


LAOIDH. 


LE  IAIN  STIUBHART  NA  H-APUNN. 

Na  bi  tarruinn  tuirs'  gu  d'  chridh', 
Air  gach  ni  tha  blath  na  breig'. 
Anns  a  bhith  cha  'n  fheil  ach  sgail, 
Mar  na  neoil  tha  snamh  mu'n  ghrein. 

Mar  an  dealt  ri  latha  ciuin, 

Mar  shneachd  dluth  bhios  soillseach,  geal, 

No  mar  thoradh  maoth  air  crann, 

Cha  mhair  ni  a  th'  ann  ach  seal. 

Theid  an  samhradh  caoin  le  'theas 
Is  am  foghar  as  gu  luath; 
Seargaidh  feur  is  seamrag  sios; 
Sud  mar  chrionas  sgiamh  an  t-sluaigh. 

Ros  glan  cubhraidh,  plumbais  Ian, 

Lili  bhan,  no  si  ris  dhearg, 

Gur  a  gearr  'bhios  iad  fo  bhuaidh; 

'Sud  dhuinn  s6gh  an  t-sluaigh  gu  dearbh. 

Leis  gach  neach  is  eibhinn  dail 
'Thabhairt  ailgheis  dhein  d'an  cuirp, 
Ged  is  leir  dhuinn,  mur  a  doill, 
Nach  h-fheil  duill'  air  craoibh  nach  tuit. 


IT  \V\«;      I    l.l.\Mli. 

Air  an  talainli  c  ha'n  flit  il  t  i. 
(  'rann.   mi  ui  a  dh'  flias  a  Mias, 

:i  lar  nacli  ri  inn  ta  dln-.iidli; 
Mo  sgt-'id  bruin  a  bhith  ;_ra  'liiaidh. 

'S  aol.har  I  uir-'  'a  a  >Miar  br.'.in 
liliitli  !_nm  tui.LT^'  d«>  inhoraclid   Din'-, 
lihitli  ^riin  siiiuaiiint  inn  air  nar  cridh'; 
nan  cij^li,  (>  cohliair  fein. 


liha  du  in'  ionnsnidh  triuir  gu  toann, 

jhal  int-allt',  an  ^annt,  's  an  t'heoil. 
Dion  lr  <T  lainih  mi,   Dhr,  bho'u  triuir; 
Righ  nan  dul,  na  leig-sa  leo. 

Dion  mi  'ghn&th  bho  'n  triuir  le  'm  mianu 
Craos  is  riatachd,  breug  is  straic; 
Cobhair  mi  ad  throcair  dhearbht', 
Xcaitaich  m   carbs'  agus  mo  ghradh. 

Bith,  the  world.     Siris,    a  cherry.     Tl, 
any  one,  a  person. 


AN  DUANAG  ULLAMH. 


LE    BARD    MHIC-GILLEAIN. 

Triallaidh  mi  le  rn'  dhuano.ig  ullaimh 

Gu  righ  Ghaidheal ; 
Fear  aig  am  bi  'm  baile  dumhail 

Sona,  saibhir. 

Tfiuth  Earragheal  's  fearr  faicinn, 

'S  is  mo  maitheas  ; 
Cailein,  iarla  fo  chliu  farsuinn, 

'S  e  's  fial  flaitheas. 

Abhall  uasal,  maiseaoh,  freumhach, 

D  'am  buin  moladh  ; 
Crann  a's  uire  dh'  fhas  troimh  thalumh, 

Lan  de  thoradh. 


8  AN    DUANAG    ULLAMH. 

Seahhag  's  u aisle  theid  'sna  neultaibh, 

Crann  thar  chrannaibh  ; 
Mac  ratha  'chum  Dia  gu  h-ullamh 

Do  'n  chliar-ealain. 

Leoghann   neartmhor,    nimhneach,     laidir 

An  am  trioblaid  ; 
'S  beag  nach  deachaidh  Alb'  air  udal 

Gus  'n  do  theasraig. 

An  trath  thriallas  Cailein  larla 

'S  a  shluagh  bunaidh, 
Cuirear  leis  air  fairg'  o'  chala 

Cabhlach  ullamh. 

Luingeas  leathann,  laidir,  luchdmhor, 

De&lbhach,  dionach  ; 
Slios  reidh  sleamhainn  dhol  'san  fhuaradh, 

'S  raimh  chruaidh,  dhi reach. 

Togar  leo  na  geal  chroinn  chorrach 

'Suas  le  'n  lonaibh, 
;S  iomadh  ball  gu  teann  ga  dheanamh 

'N  am  dhaibh  seoladh. 

Nitear  an  stagh  direach,  's  dualach 

Mu'n  bhraigh  thoisich  ; 
'S  togar  na  siuil  mhora,  mhaiseach, 

Le  sgod  crosach. 

Cuirear  achluas  'sa  chich  thoisich 

Dhol  'san  fhuaradh  ; 
Mar  steud  luath  i,  sruth  fo  sailtibh, 

'S  muir  ga  bualadh. 

'S  iomadh  laoch  fulangach,  meanmnach, 

Dorn-gheal,  treubhach  ; 
Dh'  iomaireas  lub  air  a  h-alach, 

'Socrach,  seisteach 

Deagh  shluagh  lionmhor  bhiodh  a  d'  bhar- 
Fo  Ian  armaibh  ;  [caibh, 

'S  air  a  dheas  laimh  neart  nan  Duibhneach 
Aig  righ  Alba. 


DUANAG    IU.XMII. 


Reira  rln-ai  -tai-,  miair  a  b' 

I..    rriaidh  rlm-adli, 
r.huidhimi  tlm  Iniaidh  Vtha  thu  uirdlirin-, 

Fliuair  thu 


\l  '11  ait  hue  (llii.inli-a  dn  rhaii 

(  it-  mat  h  in'  i-..  las  ; 
Arh  's  ro  rhinntrarli  leat  gu'n  rin  adh 

Mar-Lroid    L-  ddhais. 


Fuil  Nfhio-an-T6isicb  #u 

'S  feach.l  Mhi<-  Shimi, 
'S  inair^-  air  an  l«\agadh  iad  huillran 
An  am  iotnairt. 

Clann-Ghilleoin  ^u  laiclir,  lionmhor, 

l-'.lio  'n  (ir  Mliuilich  ; 
l)i  cam  a  thug  buaidh  anns  gach  bealach, 

'S  a  h'  fhearr  fuireach. 

rianu  Doiuhnaill,  d'an    cliu    buaidh-larach 

Ort  a  feitheamh, 
'S  uaislean  Innse-Ciall  gu  coimhliont, 

Mar  a  deiream. 

Fhuair  thu  bho  'n  righ  'bhith  't  ard 
Air  fir  Alba,  [cheannard 

'S,  nun-  a  b'  airidh,  'bhith  't  ard  bhritheanih 
Nithean  's  anman. 

Tha  thu  't  ard  fhear-coimhead  's  gleidheadh 

Air  a  chrich  thall; 
Rainig  's  cheannsaich  thu    na    naimhdean, 

'S  fhuair  thu  siochaint. 

Air  ard-chomhairle  na  h-Alba, 

'S  tu  's  stiuir  uile; 
Do  cho  math  ni  'n  robh  an  seanachas 

O  linn  Uilleim. 

Wallas,  flath  nam  fear,    gun  choimeas 

Am  measg  dhaoine; 
Cailein  na  dheidh-san  gun  choimeas, 

An  t-iarl  Aorach, 


10  AN    DUANAG    ULLAMH. 

Ge  mor  t'  inbhe,  b'  ainm,  is  t'  onair, 

'S  mo  do  ghliocas; 
Rinn  thu  bun  a  steidh  na  firinn 

Is  a  cheartais. 

Rinneadh  riamh  leat  dlighe  cheart 

Do  lag  's  do  laidir; 
Beannanhd  gach  aon  duin'  ad  chuideachd, 

Ghall  is  Ghaidheal. 

'N  t-Athair  cumhachdach  gad  ghleidheadh 

'S  am  Mac  siorruidh, 
'N  Spiorad  Naomh  a  dhion  do  naire, 

'Righ  Loch-fine. 

Ni  'n  d'  fhuaras  do  cho  math  de  dh'  urr- 
'S  ni  'm  mo  dh'  iarras;  [ainn, 

'Chinn  nam  fear  bu  phailtecuram, 
Leat  a  thriallainn. 

Tha  e  air  a  radh    gu'n   do   rinneadh   an 
t-oran  so  mu'n  bhliadhna  1528. 


CEAD  DEIREANNACH  NAM 
BEANN. 

LE  DOMHNALL  MAC  FHIONNLAIDH. 

'S  mi  'm  shuidh'  air  sith-brugh  nam  beann, 

Goirid  o  cheann  Locha-treig, 
Creag-Guanach  am  biodh  an  t-sealg, 

Grianan  ard  am  biodh  na  feidh, 

Chi  mi  Coir'-an-Ratha  bhuam, 

Chi  mi  a  Chruach  is  Beinn-Bhreac; 

Chi  mi  Srath-Oisean  nam  tiadh, 
'S  chi  mi  ghrian  air  Meall-nan-Leac. 

Chi  mi  Gairbinn  nan  damn  donn, 
Agus  Lap-Bheinn  nan  tonn  slth'; 

Mar  sin  is  an  Leitir-Dhubh  ; 
'S  trie  a  rinn  mi  fuil  na  frith. 


CEAD  DKIl:i:  \ 

(  'hi  mi  -rat  li  fai-iiiim  a  rhruidh, 
Far  an  laKhai   <_r"t  h  nan  -oim, 

ih  a   Mliaini   Hliain, 
'M  inini^  a  rinn  in»  lamb  toll. 

Chi  mi  l.rai^h  Hhidrin  nan  <l«- 

|    'N  taobh  HO  bh<>s  <lr  S'jmra   Lit  h; 

"S  ^iiiTa  (  'h.iiimirh  nan  ilamli  • 

'S  ioninhuinn  leuin  an  din^li  na  rhi. 


(,'hi  mi  Brinn  XiMn-i-  «;u  li-ard, 
'S  an  ('aiii-l)i-jir^  un  taic  a  luiin; 

'N  tulach  air  am  fas  am  frtioch, 
Monadh  maol  gu  ruige  nmir. 

Cur  lidinhach  an  Coire-Dearg, 

Far  'in  bu  mhiannach  leinn  bhith  sealg; 
Coire  nan  tulachanan  fraoicb, 

Imiis  nan  hidgb  's  nan  damh  garbb'. 


'S  aoilihinn  an  oliair  an  t-sealg, 

'S  aoibhinn  a  meanmna  's  a  bearhd; 

'S  mor  gu'm  b'  annsa  learn  a  fonu 
Na  long  is  i  'dol  fo  beairt. 

C'aitan  cualas  ceol  bu  bhinne 

Na  motbar  gadbair  mhoir  a  teachd; 

Daiinh  sheanga  nan  ruith  le  gleann, 
'S  miolchoin  a  dol  annta  's  asd'. 

Is  binn  learn  tornian  nan  dos 
Ri  uilinn  nan  corra-bheann  cas, 

'S  an  eilid  bbioruch  a's  caol  cos 
Na  'clos  fo  dbuilleach  ri  teas. 

Gun  do  cbeil'  aic'  an  damh, 

'Se's  muimedb'  i  'm  feur  's  an  creamb; 
Mathair  an  laoich  mbeanbb-bbric  mhir, 

Bean  an  fbir  mball-rosgaich  ghlain. 

Eilid  bbinneach,  mheargant',  bhallacb, 
Odbar,  eangach,  ucbd-reidh,ard,Lnihach, 

'8  damh  togbhalach,  croic-cheannach,  sgia- 
Cronanach,  ceann-riabhach,  dearg. 


12        CEAD    DEIREANNACH    NAM    BEANNT. 

'S  aigeantach  shiubhlas  i  'n  raon, 

Cadal  cha  dean  i  'san  smur; 
B'  fhearr  leath'  na  plaide  ri  'taobh 

Barr  an  fhraoich,  ghaganaich  uir. 

'S  glan  ri  'shloinneadh  an  danih  donn, 
'Thearnas  o  uilinn  nam  beann  ; 

Mac  na  h-eilde  ris  an  torn, 

Nach  do  chrom  le  spid  a  cheann. 

Is  gasd'  a  ruitheas  e  suas 

Ri  leacainn  chruaidh  agus  chas  ; 

Moladh  gach  aon  neach  an  cu' 
Ach  molam-s'  an  trap  'tha  dol  as. 

Bha  mi  o'n  rugadh  mi,  riamh 
An  caidreamh  fhiadh  agus  earb', 

'S  cha'n  fhaca  mi  dath  air  am  bian 
Aoh  buidhe,  riabhach,  is  dearg. 

Dh'  fhag  mi  'san  righe  so  shios 

'M  fear  bu  phudhar  dhomhs'  a  bhas, 

'S  trie  chuir  e  chagar  an  cruas 
'N  cluais  an  daimh  chabraich  an  s'is. 

Raonull  Mor  Mac  Dhomhnaill  Ghlais, 
Fear  a  fhuair  foghlum  gu  deas; 

Deagh  Mhac  Dhomhnaill  a  chuil  chais, 
Ni  'm  beo  neach  a  chomhraig  leis. 

Alasdair  cridhe  mar  lann, 

Gun  e  bhith  ann  is  e  mo  chreach; 

'S  trie  a  leag  e  air  an  torn 

Mac  nan  sonn  leis  a  chu  ghla  . 

Bratach  Alasdair  Bhoth-Loinn 

Bu  shrol  farumach  ri  crann; 
Suaicheantas  soilleir  Siol  Chuinn; 

Nach  d'  chuir  suim  an  clannaibh  Ghall. 

Alasdair  Mac  Ailein  Mhoir, 

'S  trie  a  mharbh  'sa  bheinn  na  feidh, 
'S  a  leanadh  fad  air  an  toir, 

Mo  dhoigh  bu  Domhnullach  treun. 


Fhad  's  a  lihithinn  l>r<>  air  t  halamh, 

...  ilf'n  aiiail  am  rli. 
l>li'  fliaiiaiini  am  forhair  an    fli«-idh, 
Sin  an  vividh  '-.-m  rulili  mo  I  ; 


Sciraidl.  .   Allan-  l.huaiu, 

l'.h..'n  '-  i  fliuair  tin-am  nain  Ix-ann; 

liO8  I.M.-Ii   Kur.i.-l.  I  ftfl  ih.-idh,     [unn. 
ii     I)'    ionmhiiinn     Irani     thrill    'Mnt.h 

Thoir  xoraidh  Minain  tlmn  an  loch, 
Fur  am  faicteadh  hhos  is  thall; 

'S  gu  uisge  Leanilina  nan  larh. 

Miiiinenan  lao^h  l»ivar    -  i.am  nit-ann. 

'Se  loch  ino  c-hridhe-s'  ;ui  loch, 

An  loch  air  tun  l>iodh  tin  lach, 
AgUS  itnnad  rala  lilian. 

'S  bhiodh  iad  a  snainli  tiir  mu  seach. 

Soraidh  bhuani  «ru   Hao-nan-Craobh, 
"S-ii  da  thaobh   Bealarh-nan  -S«:nrr, 

'S  dir  fhiosan  Hadar-Bhralaich  inlioir,[uinn 
Mu  'n  clninnte-ulh  rru.ian  an    dainih   dh- 

Mo  shoraidh  gu  Coire-nan-Clach, 

'N  coir'  ana  bu  toigh  learn  bhith  tamh; 

'S  gu  Uisge-Labhar  nam  faobh, 

Cuilidli  nan  agh  uiaol  's  nam  mang. 

Is  beannachd  leat-sa,  Chreag  Mhor; 

'S  ionmhuinn  an  Ion  tha  fo  d'  cheann; 
'S  gur  h-anns'  an  lag  th'  air  do  chul 

Na  machair  is  irur  nan  (Jail. 

O'n  labhair  mi  umaibh  gu  leir 
Gabhuidh  mi-fein  dibh  mo  chead, 

'S  dearmad  clia  dean  san  am 

Air  fiadhach  ^hleann  nam  Beann-Bi 

Cead  a's  truaighe  ghabh  mi  riamh; 

Do  'n  fhiadhach  bu  mhor  mo  thoil; 
Cha'n  fhalbh  mi  le  bo^h'  fo  m'  sgeith, 

'S  gu  la-bhrath  cha  leig  mi  coin. 


14  OKAN   NA   COMHACHAIGf, 

Nuair  bha  mi  air  an  da  chois, 

'S  moch  a  shiubhlainn  bhos  is  thall; 

Ach  an  nis  o'n  fhuair  mi  tri, 

Cha  ghluais  mi  ach  gu  min  mall. 

Tha  blaigh  de  m'  bhogh'  ann  am  uchd, 

Le  agh  maol  odhar  is  ait; 
Ise  gionach  's  mise  gruamach, 

'S  truagh  an  diugh  nach  buan  an  t-slat. 

'Nis  on  sguir  mi  'shiubhal  bheann, 
'S  o  nach  teann  an  t-iubhar  cruaidh, 

'S  o  nach  seasamh  mi  air  sgeir, 

'S  truagh  nach  h-fheil  mi  aims  an  uaigh. 


ORAN  NA  COMHACHAIG. 

LE  DOMHNALL  MAC  FHIONNLAIDH. 
AM  BARD. 

A  chomhachag  bhochd  na  sroine, 
';  "An  nochd  is  bronach  do  leaba; 
Ma  bha  thu  ann  ri  linn  Dhonnghail, 

Cha'n  ionghnadh  ge  trom  le  t'  aigneadh, 

A  CHOMHACHAG. 

Is  oo-aois  mise  do  'n  daraig 

'Bha  na  'faillein  anns  a  ehoinnich; 

'S  iomadh  linn  a  chuir  mi  romham, 
'S  mi  comhachag  bhochd  na  sroine. 

AM  BARD. 

Nise  on  a  tha  thu  aosda, 

Dean-sa  t'  fhaosaid  ris  an  t-sagairt, 
Agus  innis  da  gun  euradh 

Gach  aon  sgeula  d'a  bheil  agad, 

A  CHOMACHAG. 

'S  furasd  dhomhsa  sin  innse 

Gach  aon  la  mill  teach  a  rinneas; 

Cha  robh  mi  mionnach  no  breugach, 
Ged  a  bha  mo  bheul  gun  bhinneas. 


S   \     •  "Mil  \«    !l  \1«..  15 

DIM  d"  riim  mi   ri.-inih  braid  no  nn-irlr, 

,  ladh  n<>  t.-armiinn  a  Miri-di  adh  ; 
Air  in'  tlirar  tY-in  i-lia  d'  nun  mi  ion.: 
(  iur  raillrarli  l>li<n:lid  i<>nrai<-  i 

'S  ami  a  l>lia  '-land  inli-.r  <!••  m'  -hinnsre 

.,r  an    liin-i-  '-  an   Fh«-:i'--:vi«l   ; 

r.ha  mill  nil-  dliiiilili  niu'n  Deabhadb, 
'S   liliioilh  i.-nl  n%  t-i^h,  .;.<•!,  >aaa  thcasgar. 

Chtninaii:  mi  mac  a  Hhrithiiuli  clialtnu 

Agus  Fenr^-lius  in«>r,  an  g 
Is  Toriadan  liath  na  Srnine  ; 

Sin  na  lauii-li  bha  duiuhail,  taicril. 


AM  BAKU. 

On  a  thhisich  thu  ri  seanclias, 

'S  eiginn  do  leanmhuiini  ua's  faide  ; 

Gu'n  robh  'n  triuir  bba  'n  sin  air  foghnadh 
Mu'n  robh  Donnghall  annsan  Fbeursaid. 

A  CHOMHACHAG. 
Cliuunaic  mi  Alasdair  Carrach, 

'N  duin'  a  b'  allaile  bha  'n  Albainn  ; 
'S  mini^;  a  blia  mi  ga  eisdeachd, 

'S  e  aig  reiteach  nan  torn  sealga. 

Chunnaic  mi  Aonghus  na  dheodhaidh, 
'S  cha  b'  e  sin  roghainn  bu  taire  ; 

'S  aim  'san  Fhearsaid  a  bha  'thuineadh, 
'S  rinn  e  muileann  air  Allt-Laire. 

AM    BARD. 

Bu  lionmhor  cogadh  is  creachadh 
A  bha  'n  Lochabar  'san  uair  sin  : 

C'  ait  am  biodh  tusa  ga  t'  fhalach, 

Eoin  bhig  ghlais  na  mala  gruamaich  ? 

A    OHOMHACHAG. 

Nuair  a  chithinn-sa  na  creachan 
A  dol  seachad  or  in  le  'm  fuathas, 

Bheirinn  ruathar  bharr  an  ratliaid, 

S  bhithinn  grathunnanCreag-Guanach. 


16  ORAN   NA   COMHACHAIG. 

AM    BARD. 

Creag  mo  chridhe-saCreag-Guanach, 

Creag  an  d'  fhuair  mi  greis  de  m'  arach; 

Creag  nan  aighean  's  nan  damh  siubhlach, 
A  chreag  urail,  fhonnmhor,  alainn. 

A  chreag  mu'n  iathadh  an  fhaghaid, 
Learn  bu  mhiann  a  bhith  ga  tadhal 

Nuair  bu  bhinn  guth  gallan  gadbair 
A  cur  greigh'  gu  gabbail  chumhainn. 

'S  binn  a  h-iolairean  mu  'bruachaibh, 
'S  binn  a  cuach,  is  binn  a  h-eala  ; 

'S  seacbd  binne  na  sin  am  blaoghan 
A  ni  'n  laoghan  mean-bhreac,  ballach. 

M'  annsachd  beinn  sheasgair  nam  fuaran, 
'N  riasgach  o  'n  dean  an  damh  sroineis  ; 

'S  chuireadh  gadhair  a  's  glan  meallan 
Feidh  nan  ruaig  gu  lonar-Mheoirein. 

B'  annsa  learn  na  durdan  bodaich 
Os-cionn  poit  ag  euraradh  sil  innt', 

Cronan  an  daimh  dhuinn  'san  fheasgar 
Air  leacainn  beinne  'n  am  sine. 

Nuair  bhuireas  damh  Beinne-Bige 
'S  a  bheucas  damh  Beinn-na-Creige, 

Freagraidh  na  daimh  sin  a  cheile, 
'S  thig  feidh  a  Coire-na-Snaige. 

'S  e  fear  mo  chridhe-sa  'n  samhradh, 
'S  e  'm  fear  ceann-ghorm  air  gach  bile; 

Fanaidh  gach  damh  donn  na  'dhoire 
Ri  teas  goile  greine  gile. 

'S  aighearrach  'san  am  Creag-Guanach, 
A  chreag  dhuilleach,  uaine,  bhraonach; 

Creag  nan  tulach  arda,  fiarach,'' 
Gur  cian  a  ghabh  i  o  'n  mhaorach. 

Cha  mhinig  a  bha  mi  'g  eisdeachd 

Ri  seitrich  na  muice-mara, 
Ach  's  trie  a  chuala  mi  moran 

De  chronanaich  an  daimh  allaidh. 


OK.VN    N.\    (  ...MII.\<  ||  \|«..  17 

Cha  do  cliuir  mi  duil  'san  iusgm-h 
'Bhith  i;a  iarraidh  Iriv  !t  mlm^liar  ; 

'S  mor  gu  'm  b'  an nsa  learn  am  li.-ulhacli, 
'8  a  bhith  falbb  nansliabh  u's  t -fhoghar. 

(ha  mlii-fhin  a  fcgaoil  an  comunn 
A  bha  eadar  mi  's  Creag-Guanach, 

Ach  an  aois  ga  'r  toirt  bho  cheile  ; 
Is  bu  mhath  an  fheill  a  fhuaras. 

'S  Iman  an  comunn  gun  bhrisrleadh 
A  bh'  eadar  mise  's  an  t-uisge  ; 

»Siigh   glim  nain  mor  bheann  gun  mhisge, 
Is  mise  ga  61  gun  trasgadh. 

Ach  's  ann  a  bha  'n  comunn  brisdeach 
Eadar  mise  's  a  Chreag-Sheilich  ; 

Mise  gu  la  bhrath  cha  dirich, 
'S  ise  gu  dilinn  cha  teirinn. 

Olaidh  mi  a  Treig  mo  theann-shath, 
Uaipe  cha  deid  mi  air  siollan  ; 

'S  i  muime  'n  fheidh  a  ni  'n  langan, 
Am  buinne  deas  reidh-gheal  fionnar. 

'S  fada  learn  on  sguir  mi  'n  fhiadhach, 
'S  nach  h-fheil  ann  ach  ceo  de  'n  bhuidh- 

Leis  am  bu  bhinn  gloir  nan  gadhar,       [inn 
'S  o  'm  faigheamaid  61  gun  bhruidhinn. 

'S  ann  an  Cinn-Ghiubhsaich  na  'laighe 
Tha  namhaid  na  greighe  deirge  ; 

Lamh  dheas  a  mharbhadh  a  bhradain, 
'S  bu  ro  mhath  'n  sabaid  na  feirge. 

Bu  Domhnallach  thu  gun  mhearachd, 
Bu  tu  buinne  geal  na  cruadhach  ; 

Bu  chairdeach  thu  do  Chlann  Chatain, 
'S  gu  'm  bu  dalt  thudoChreag-Guanach. 

Gu  'm  bu  dalt  thu  do  Chreag-Guanach 
'S  fad  o  'n  chuala  mi  ga  sheanchas  ; 

Am  buinne  geal  nach  robh  eitidh, 

'S  ann  duit  a  gheilleadh  am  bantrachd. 


18  ORAN    NA   CO-MHACHAIG. 

Ged  dh'  fhagadh  Domhnall  am  muigh  leibh 

Na  'aonar  a  taigh  na  fleadha, 
'S  gearr  a  bhios  gucag  air  bhuil  ann, 

Luchd  a  chruidh  bidh  iad  a  staigh  leibh. 

Bu  mhath  mo  bhuachaille  cruidh-sa, 
Gu  'm  b'  e  fior  uasal  riam  fear  e; 

Bu  deacair  tarmus  air  fhuil, 
Cha  bu  dubh,  ach  aobharrach,  glan  i. 

Bu  mhath  mo  bharanta  cogaidh., 
Ged  a  thogair  mi  tigh'un  uaithe, 

An  t-Eoin  a  tha  'n  Taigh-na-Creige, 
On  a  bhagair  e  mo  bhualadh. 

'S  on  a  bhagair  e  gu  teann  mi, 

Cho  fad  's  a  bhios  crann  no  clach  ann, 

Cha  tog  mi  uige  mo.thriall, 

Is  ni  mo  dh'  iarrainn  dol  na  'theach  leis. 

Mise  's  tusa,  'ghadhair  bhain, 
Bu  tursach  ar  turas  do  'n  eilein ; 

Chaill  sinn  an  tathunn  's  an  dan  ris, 
Ged  bha  sinn  grathunn  ri  ceanal. 

Thu.e  a  choille  dhiots'  an  earba,  [ean; 

'S  thug  an  garbhlach  dhioms'  na  h-eild- 
Cha  'n  fheil  naire  dhuinn,  a  laoich,  ann, 

Oir  laigh  an  aois  oirnn  le  cheile. 

Aois,  cha  'n  fheil  thu  idir  miochair, 
Ged  nach  feudar  leinn  do  sheachnadh  ; 

Cromaidh  tu  an  duine  direach 
A  dh'  fhas  gu  finealta,  gasda. 

Giorraichidh  tu  'la  'san  t-saoghal, 

Agus  caolaichidh  tu  'chasan  ; 
Fagaidh  tu  a  cheann  gun  deudach, 

'S  ni  thu  eudann  uil'  a  chasadh. 

AN  AOIS. 
'S  iomadh  laoch  a  b'  fhearr  na  thusa 

'Chuir  mi  gu  tuisleadh  's  gu  anfhainri, 
'S  a  dh'  fhaobhaich  mi  as  a  sheasamh, 

'Bha  roimhe  na  fhleasgach  calma. 


DUANAi:    liiiAnll  ..  1'J 

AM    BAKD. 


liath 

'Uliio-;  _ni  r-Mina'-'i,  bo  lhar,  eitidh, 
(  'inin'  a  lei^'iun   Irat  .  a  loMmir, 

Mo  bhogha  thoirt  di<>m  air  <  •iginn  ? 

If  mi-fhill  a  '>  frail-  an  aiiidh 

Air  ii'<>  bhnghu  ro  niliath  inliliaif 

Nn  tlmsa,  aois  plu-allacli,  spillacli, 
Bhios  aig  an  teallach  ad  shuidhe. 

AN    AOIS. 

Lahhair  an  aois  rium  a  ritliisd. 

'8  nioinlia  's  righinn  tha  tliu  'leanaohd 
His  a  Uliogha  sin  an  comhnnidh, 

'S  math  gu  'in  foghnadh  dhuit  am  }>-.\t;'.. 

AM    BARD. 

(Jiilili  (husa  dhuit  fein  am  hata 

Aois  ghreannach  chairtidh  na  pleide  ; 

Mo  bhogha  cha  'n  fhai^h  thn  fhathasd 
Bhuam  air  athais  no  air  eiginn. 

Bantrachd,  a  company  of  women.      Mio- 
chair,  loving,  affable. 


DUANAG  GHAOIL. 


LE  NIALL  MOR  MAC-MHUIRICH. 

Soraidh  slan  do  'n  oidhch'  'n  reir 
Fada,  geur  a  dol  air  cul  ; 

Ged  gheallteadh  mo  chur  an  croich, 
Is  truagh  nach  h-i  'n  nochd  a  tus. 

A  ta  dis  'san  taigh-s'  an  nochd 
Do  nach  ceil  an  rosg  an  run, 

Ge  nach  h-fheil  iad  beul  ri  beul 
Is  gearr,  geur  sileadh  an  sul. 


20  FLSADH    DHUN-BHEAGAIN. 

'S  truagh  an  cuibhreach  a  mi  'n  ciall 
Air  sileaih  siubhlach  na  sal' ; 

'S  ni  'm  fearr  an  tosd  a  ni  'm  beul, 
Sgeula  ni  'n  rosg  air  an  run. 

Cha  leig  do-bheart  luchd  nam  breug 
Smid  as  mo  bheul  aig  an  am-s', 

Tuig  an  ni  a  deir  mo  shuil 
Agus  tu  'sa  chuil  ud  thall. 

Cum  againn  an  oidhch'  an  nochd, 
Truagh  gun  i  mar  so  gu  brath. 

Na  leig  a  mhaduinn  a  steach, 
Eiridh  's  cuir  am  mach  an  la. 

Och,  a  Mhoire,  'mhuime  'n  t-seing, 

O  's  tu  is  ceann  air  ar  ceill 
Tarruinn  agus  gabh  mo  lamh  ; — 

Soraidh  slan  do  'n  oidhch'  an  reir. 
An  reir,  an  raoir.     Rosg,  suil. 

FLEADH  DHUN-BHEAGAIN. 


LE  NIALL  MOR  MAC-MHUIRICH. 

Se  oidhche  dhomhsa  'san  Dun, 

'S  ni  'n  robh  'n  comunn  fallsa,  fuar; 

Cuirm  lionmhor  ga  'h-ibh  a  or, 

Fionbhrugh  mor  's  am  faicear  sluagh. 

Teaghlach  an  taighe  air  gach  taobh, 
'S  b'  e  an  fhine  mheadhrach  mhor; 

'S  feairde  suaimhneas  rath'  an  righ 
Luchd-catha  'n  uaigneas  fo  61. 

Gair  na  clarsaich  's  nan  cuach  trom, 
Aig  nach  gnathach  fuath  no  feall; 

Gair  nam  fear,  's  nam  fleasgach  fionn, 
Lionn  misgeach  is  teine  teann. 

Righ  o'n  oilear  aigneadh  ur, 

Cumaidh  a  chaidreamh  gach  cliar. 

Na  'rioghbhrugh  ni  'n  aisling  61 
D'a  shlogh  lionmhor,  farsuinn,  fial. 


FAILTK    IM10MIINAIM.    Mill'1    UDT,  -1 

Fichead  misge  dhuinn  gach  In, 

'8  cha  bu  leisge  leinn  mi 
Bha  gach  deoch  a  dol  na  b'fhem  r, 

s^  oidhch'  bu  fhearr  a  ghreis. 
Lionmhor,    abundant.      Fionbhrugh,   a 
wine  mansion.     Rioghbhrugh,  a  royal  man  - 
si  on.  

CRIOMAG  DE   MHARBHRANN. 

LE  IAIN  GRANNDA,  D'    AM  BU  CHO-AIMN    IAIN 
MAC  EOGHA1N  BI1AIN. 

Iain  mh6ir  bu  mhath  cumadh, 
Thug  thu  barr  air  gach  duine, 
'Rign,  bu  shar  mhath  an  curaidh  measg 

sluaigh  thu  ; 
Iain  mhoir  &c. 

Le  do  thargaid,  's  do  chlaidheabh 

Air  do  shliasaid  na  'laighe, 

Mar-ri  bogha  nan  saighead  'bu  chruaidhe. 

Nuair  a  dheanadh  tu  'ghlacadh 

Rachadb  dlreach  mar  dhearcadh, 

Naile  bhrisdeadh  e  chairt  air  am  buaileadh. 

Cha  'n  fheil  an  corr  de  'n  tuireadh  so  air 
sgeul.  B'  e  Iain  Mor  an  treas  Granndach 
a  bha  na  'thriath  air  Gleanna-Moireastan. 
Theirteadh  Iain  Mor  a  Chaisteil  ris.  Chao- 
chail  e  'sa  bhliadhna  1637. 

FAILTE    DHOMHNAILL   MHIC 
IAIN. 


LE  CATHALL  MAC-MHUIRICH. 

Gheibhear  failt  Ic  fear  do  sgeil, 

'Fhir  chaoimh  a  thainig  o  'n  traigh. 

Fhuair  mi  sgeul  os  iseal  uait 
Tha  togail  m'  uaill  os  cionn  chaich. 


22        FAILTE    DHOMHNA1LL,    MHIC   IAK?. 

'-S.  binne'ria  ceol  croit  do  sgeul, 

A  ghille  gun  lot,  gun  chreuchd, 
;  'Tha,mar  oraghan  os  fhion, 

Ma  's  comhradh  fior  a  tha  'd  bheul. 

'S  ro  fheaird  mi  eisdeachd  ri  m'  bheo 

An  sgeul  leis  an  dainig  thu. 
Mbeudaich  learn  an  ceart  gach  la, 

'S  teann  a  ta  mo  neart  an  diu. 

'S  ait  leam  do  theachd,  s  mi  'san  riochd-s', 
Dh'eisdeachd  ri  d'  briathraibh  gu  beachd. 

0  d'  sgeul  cha  tagair  mi  ort, 
Caidlidh  mi  an  nochd  gu  ceart.  • 

Thug  thu  leat  do  naidheachd  nuadh, 
Thir  oig  a  's  glan  gne  is  tiamh  ; 

Seul  le  'n  do  cheangladh  mo  chli, 

Sgeul  a  dhuisg  meadhair  am  chliabh. 

Domhnall  Mac  Eoin,  cul  nan  cladh, 
Run  do  sgeoil  ghasda,  ghloin  : 

Teachd  thar  cuan  iomlan  do  'n  fhear, 
Cion  d'  a  iomradh  is  dual  domh. 

A  theachd  slan  gu  h-earnaidh,  og, 
Fath  sin  do  m'  mheanmna  air  meud  ; 

Slat  a  mor  lios,  crann  nach  lub, 
'Thaobh  sud  m'  aoibhneas  a  chum  m'  eig. 

Theid  mi  d'  a  fhaicinu  air  tus, 
'Reir  riaghailt  ma  leanar  gnaths ; 

Mi  am  leum  gu  chaidreamh  gun  chruas, 
'S  ceum  suas  ri  m'  aigneadh  aig  fhas. 

Chi  mi  e  'fosgladh  a  shul, 

An  ti  le  'n  d'  bhronnadh  mo  bhrigh; 
Dh'  aithnichinn  thar  muir  e  uam, 

'S  a  ghruaidh  gart'  le  fuil  mar  fhion. 

Aithnichidh  mi  briathran  a  bheoil 

'S  an  deud  mar  neamhnuid  gun  ghaoid, 

Nach  nochdar  gu  duilbhir  dhuinn, 
'S  an  t-suil  shuilbhir,  sholta,  chaom. 


KAii/r::   IHIMMMN'AIU.   MIIK     IAIN. 

l)ir  aithnirhiuu  tad  mvhair  Hani 
A    mhala  i-hi-:irt    rliim.tr  rhaul, 
(Jiallau  saor  ri  'n  dracair  drt'-in, 

•i  tanl'li  rri'lh  mar  ratal  aoil. 


l)h'  aithiiirlniui  HfUiii  clis  a  cfc 

(in  h-ual:uuh  a  leuin  lui  lios, 
Bhran^airli  cn.llir  nain  bimdh  bra- 

Glas  mo  thoile  unni  pi"  fai»>>. 

'S  tu,  Dhonihnaill,  1110  inliisnoar.h  inlior, 
Mo  ^lirisr  roinhlaiiiu  n  !ii"rhql. 

M,i  sh.-ud  glan  d'andn-r  mi  «:racUi, 
Mo  re  Ian  is  m'  abhall  ur. 

Mo  bhile  buudhach  fo  mheas, 
Mo  cridhe-sa  'n  cuantaibh  cas  ; 

Flath  air  iiach  falaichteadh  fios, 

M.I  chrios  cath'  am  boinne  geal,  bras. 

Ar  n-uisge  tobair  nach  traigh, 

Ar  n-urra  cogaidh  a  chlodh, 
Fath  ar  mire,  ar  muirn  shaor, 

Ar  cuirm  dhaor  ga  'h-ibh  a  6r. 

Mo  chlaidheabh,  mo  chaol  shleagh  ch6rr, 
Mo  thaghadh  fein  as  gach  dream, 

Fear  tha  nasgadh  a  ruin  rium, 

'S  mo  mhiann  sul  ri  fhaicinn  learn. 

Bha  m'  aithrichean  riamh  fo  d'  dhream, 

Ni  mi  as  do  dhurachd  doigh. 
Tha  mo  neart  a  teachd  o  d'  chim, 

Tromhad  gheibh  mi  ceart  is  c6ir. 

Os,  os  cionn.  Crot,  cYriit.  Cul  nan 
cladh,  defence  of  trenches.  Oion,  desire, 
love.  Earnaidh,  magnificent,  worthy. 
Bronn,  grant,  give.  Eatal,  flight,  flowing. 
Re,  the  moon.  Bile,  a  large  tree.  A 
cli!6dh,  to  conquer.  Cuirm,  ale.  Cim, 
silver,  money. 

Ph6s  Iain  Muideartach  Mor,  nighean 
do  Ruaraidh  Mor  Mac-Le6id,  Triath  Uhun 


24  ORAN 

bheagain.  B'  e  Domhnall  dh'  an  do  rinn- 
eadh  an  t-oran  am  mac.  Chaidh  Domh- 
nall do  dh-Eirinn  a  chogadh  as  leth  righ 
Tearlach  'sa  bhliadhna  1648.  Chaidh  a 
ghlacadh  's  a  chur  am  priosan.  Fhuair  e 
cead  tighinn  dachaidh  mu  'n  bhliadhna 
1650.  'S  ami  an  sin  a  rinneadh  an  t-oran. 

Bha  Cathall  Mac-Mhuirich  na  'sgoileir 
gasda,  na  'dhuine  fiosrach,  agus  na  'bhard 
math.  Tha  sinn  de  'n  bheachd  gur  h-e 
bard  bu  chomasaiche  agus  seannachaidh  a 
b'  fhearr  a  bha  san  teaghlach  do  'm  buin- 
eadh  e. 


ORAN. 


LE  FEARCHAIR  MAC- RATH. 

Cha  'n  e  direadh  a  bhruthaich 
Dh'  fhag  mo  shiubhal  gun  treoir; 
Cha  'n  e  direadh  &c. 

No  teas  mor  ri  la  greine, 
Nuair  a  dh'  eireadh  i  oirnn. 

Laigh  an  sneachd  so  air  m'  fheusaig, 
Is  cha  leir  dhomh  mo  bhr6g. 

'S  gann  's  leir  dhomh  na  's  fhaisge, 
Ceann  a  bhaba  'tha  'm  dhcrn. 

'Se  mo  thaigh-sa  na  creagan, 
'Se  mo  dhaingean  gach  frog. 

'Se  mo  thubhailt  mo  bhreacan, 
'Se  na  leacan  mo  bhord. 

'Se  mo  bhuideal  gach  lodan, 
'Se  mo  chopan  mo  bhrog. 

'S  trie  air  mhucagan  fasaich 
Re  an  la  mi  mar  Ion. 


nl: 


'S  trie  air  siiM-nnm  i::m      fi 
'S  t  i  ic  mi  In  i-dradh  11:111  OO6. 

!i  i-  -.arairht', 
•ill  nan  d,,rn. 

<  .'."I  a  rhrannairliinn  am  t>uid(  :>l 
C!i:i  dig  <-iii.lt  arhd  g!i  'ol. 

(  Jed  a  (Hi'  tliadainn  an  trine, 
Chi  fear  foille  dheth  ceo. 

'Si  do  niglu-Hii-sa,  'Dhnnnachaidli, 
'Chuir  tin  ioniagain  so  oirnn. 

Te  d'  a  bheil  an  cul  dualach 

Him  a  ^iialainn  gu  broig. 

T6  d  'a  bheil  an  cul  bachlach, 
Is  a  dhreach  mar  an  t-6r. 


ar  I  )r  c-ha  bhi  gillean 
Hint  a  mire  's  mi  beo. 

'S  mor  gu  Jm  b'  fhearr  dhuit  mi  agad 
Na  mac  breabadair  cloth. 

Ged  nach  deanainn  dhuit  fighe 
Chumaitin  sithionn  mu  d'  bhord. 

'S  truagh  nach  i-obh  mi  's  tu,  gbaolacb, 
Anns  an  aonach  'm  bi  'n  ceo. 

Ann  am  buthaig  bhig,  bharraich, 
'S  gun  bhi  mar-rium  ach  t'  fheoil, 

Agus  paisdean  beag  leinibh, 
Neach  a  cheileadh  ar  gloir. 

'S  mi  gu'n  snamhadh  an  caolas 
Air  son  faoilteachd  do  bheoil, 

Nuair  a  thigeadh  am  fogliar 
B'  e  mo  roghainn  bhith  falbh, 

F^eis  a  ghunna  nach  diultadli, 
'S  leis  an  fhudar  dhubh-ghorm. 


26  ORAN  MAOAIDH. 

Nuair  a  gheibhinn  cead  frithe 
Bho  an  righ  's  bho  'n  iarl'  6g, 

Gu  'm  biodh  full  an  daimh  chabraich 
'Ruith  le  altaibh  mo  dhorn, 

Agus  full  a  bhruic  bhioraich 
A  sior  shileadh  feadh  feoir. 

Fath  mo  mhulaid  mar  thachair, 
B'  e  sud  lasan  mo  leoin. 

Bhuineadh  Fearchair  Mac-Rath,  Fearchair 
Mac  Iain  Oig,  do  Chinntail.  Thug  maor- 
fuinn  Mhic  Coinnich  bo  agus  coire  copair 
air  falbh  bhuaithe.  Bha  bean  Fhearchair 
--"Nighean  Dhonnachaidh" — a  gearan  air 
d roc li  obair  a  mhaoir.  Chaidh  Fearchair 
na  'dheidh,  agus  loisg  e  air  's  mharbh  e  e. 
B'  fheudar  do  dh-Fhearchair  an  sin  teich- 
eadh. 


ORAN  MAGAIDH  AIR  CREACH- 
ADAIREAN  ARAIDH. 


LE  COINNEACH  DUBH  MAC-COINNK'H. 


LUINNEAG. 

Faodaidh  fear  'bhios  fuar  falamh 
Cruaidh,  smearail,  foinnidh,  fearail, 
Fead  a  thoirt  'an  cluais  balaich, 
Mjiir  a  bi  e  reidh  ris. 

Thoir  fios  gu  taobh  thall  nan  garbh-chrioch, 
On  's  ni  e  'chordas  ri  'm  meanmainn, 
Gu  'n  d'  thoisich  taobh  tuath  na  h-Alba 
Ri  marbhadh  a  cheile. 

Fios  gu  Eoghann,  fios  gu  Ailein, 
'S  fios  gu  ])omhnall  ban  na  caillich. — 
Ciod  an  truaighe  'chum  aig  bail'  lad 
'S  a  ghealach  air  eirigh  ? 


OOM1 


claim  .t  r 

(',,„!  an  '    aOD   ni  a  •  1mm  uainii  lad, 
'S  mi   t'liin  '•  claim-  l.icdaii    nan  cii.uan 
An  iniail'ibh  a  chcilc  '.' 

Tha  Manlanaich  ami  an  A 
'S  l.ii   mhatli  tril  -laodadh   i.  iad. 

'S  thad  'fi  a   niiiaiii  a-  i.i  tig   Cataicli, 
Cii-i   Until  ac'  acli  li-iuii  air. 

'S  ali'i  inn  (lh:i  thaol.li   P.ailr-Doiulia 
Tha  na  tir  nadi  t'aoin  ri  cloinhiulh, 
"S  l.lu-ir  i:ul  aoiiKiilli  air  na   IJothau-li 
Fluid  's  a  ^lifihlirai   sj.ii  i»lli  a.-'. 


Nan  «4aliliad!i  na  cruachan  iouiain 

Mar  ghatoadh  crodh  Cille-Chiiimein, 
Bheireadh  sinn  air  bodairh  Mhoraidh 
(in  'in  l»i..dh  dolaidh  b^idh  orr'. 

Cu  "n  d'  inhaflihadli  l>can   na-ul    thapaidh 
Ann  an  tnasaid  o  chionn  scachdain. 
•tf  faddaidh  sibhse  crodli  is  capaill 
'Tlioirt  dacliaidli  na  !h-i:iri«r. 

Tha  c-rodh  is  eich  air  an  Icathad 

l.oilaich  nat-h  d«-an  an  gleidheadh, 
'S  mur  IV  c  dhonihsa  'hhith  am  laighe 

Dheanainn  rathad  reidh  dhaibh. 
Tha  'n  t-oran  air  a  dheanamh  mar  gu  'in 
I.1  aim  le  fear  de  na  creachadaircan. 


Thug  mi  cean—  gu  de  'm  fath  ?— 

Ho  r6  hug  ho. 

Do  Mhac-Raibeart  na  ceaird, 

Ho  hi  ri  ri  hoiriunn 

Ho  ro  hug  ho. 

Do  Mhac-Raibeart  na  ceaird', 

Cha  b'  e  'n  ceard  a  ni  'n  Spain, 

Ach  am  fear  a  ni  'n  t-arm 

Lcis  an  cinneadh  an  t-sealg  ; 

Bian  dubh  is  bian  dearg, 

'S  boc  biorach  nan  earb. 


28  DAN    GAOIL. 

Thug  mi  csan — cuim  an  ceilinn  ? 
Do  Mhac-Bhraigh'  a  tir  eile. 
Bu  tu  namhaid  na  h-eilid, 
'S  an  roin  ri  cois  eirthir. 

C'  ait  an  robh  e  fo  'n  chruinne 
Gin  cho  boidheach  's  cho  cuiiuir 
Ri  Padruig  Mac-Cruimein  ? 
Beul  finealt  nan  cuireid 
Le  piob  mhoir  air  taobh  muineil. 

Mac-Raibeart,    Robertson.      Mac-Bhrai- 
ghe,  Mac-Gillivray, 

DAN  GAOIL. 


LE  DOMHNALI,  FRISEAL,  AIR  DHA  DA  NIGHINN 
OIG  FHAICINN  AM  BRUADAR. 

Am  chadal  air  bulaich  aluinn 

Aig  taobh  traghad  ri  la  luain, 
Chunnacas  nighean  chruthail,  ghasda, 

'N  earradh  de  'n  t-siol  dhathte  uam. 

Dh'  fhiosraich  mis'  am  briathraibh  tlatha 
De  gheig  aillidh  nan  rosg  mall, 

C'ar-son  a  bha  i  na  h-aonar 

Ann  am  fasach  faoin  nan  gleann. 

Fhreagair  ise  mi  gu  cuirteil 

Ann  am  briathraibh  ciuine  binn', 

Tha  ribhinn  eil'  ann  am  fhcchair, 

'S  cha  d'  fhuair  aon  fhear  tochradhleinn. 

'S  miss  Seonaid  o  Thorr-sianta 

Nighean  Eachainn  nan  cruach  oir, 

'S  ise  Fionnaghal  o  Dhun-blabheinn, 
Dun  nan  righ  's  am  b'  ard  guth  ceoil. 

Dealbh  na  dithis  a  bha  'in  lathair 
Cha  d'  chuir  nadar  roimh'  o  thus  ; 

Do  dh'  fhag  dealradh  an  cruth'  soluis 
Greis  gun  sealladh  mo  dha  shuil. 


1  \1N     l.i. M      Mil'S     Ml    IKI1M    II  IV.  '.!'.> 

r.ail  iin  ili-U.I    Mi:ir  -linrarhd    nail   -til. 'an, 
(  Minn  an  Miil,   ni  'I'1  ji  iwudh  ; 

I-'iamli  an  «-ir  (It-  'M  euailuiu  r.i^ Mm. 

'I'.liuin  inn  chridh'  ft)  ghlais  <lail.li  naiM. 

Aghaidh  fhmralta  Ian  in.. 

l)h'  fhiVradh  uirsneal  nainii  na  'dcami  ; 
Suili  :ui  ciiiin.-,  caniinhm-il,  g.;iiiva«-h 

Thairneadh  gradh  gac-h  duin1  ar  !• 

deal  mar  fliaoiliim  air  l»liarr  tuinnt- 
liiia  an  uchil  V  am  miiim-al  i«l-i<Ui. 

Clacan  l»ana,  nu-oir  a  's  grinne, 
1<  t.roigh  chuimir  u  's  clis  ccuin. 

IAIN  LOM  AGUS  MUIREACHAN 

Bha  Iain  Lorn  uair  air  thuras  'san  Tois- 
eachd.  Chaidh  e  a  staigh  do  thaigh  'san 
robh  e  dol  a  dh-fhuireach  ri  a  dhinneir. 
Bha  balach  'san  taigh  do  'm  b'  ainm  Muir- 
eachan.  Cha  robh  tlachd  nig  a  ghille  so 
ami  an  Iain  Loin,  agus  cha  robh  e  ag^  iarr- 
nidh  gu'm  fanadh  e  ri  'dhinneir.  Dh'  iarr 
lain  Lom  air  dol  am  mach  a  shealltainn  air 
na  h-eich  aige.  Nuaira  thainig  e  a  staigh 
dh'  fhaighneachd  am  bard  dheth  am  fac  e 
na  h-eich.  Fhreagair  Muireachan  e  mar  so  : 

Chunnaic  mi  'n  t-each  ban 
'S  a  cheann  'san  fhodar, 
'S  chunnaic  mi  'n  t-each  donn 
Air  'n  do  tholl  am  bod-chrann. 

Thubhairt  Iain  Lom, — A  Mhuireachain.  a 
Mhuireacha;n.  's  an.i  a  gheibhteadh  do  dhan 
gu  h-ullamh  nuair  a  bhiodh  do  inhathair 
a  fuinea.ilinaui  bannach.  Fhreagair  Muir- 
eachan e, — 

Iain  Luim  mhic  Dhomhnail  mhic  Iain, 
'S  mor  do  dhiol  bidhe  is  cadail ; 

Dh'  ithcadh  tu  uibhir  ri  dithisd 
Leis  an  amhaich  fhior  fhada. 


30          RANN  LE  DOMHNALL  fJRIJAMACH. 

RANN  LE  DOMHNALL  GRUAM- 
ACH. 


Bha  Domhnall  Gruamach  agus  Iain  Lorn 
gu  searbh  an  aghaidh  a  cheile.  Labhair 
Domhnall  Gruamach  mar  so  mu  Iain  Lorn  : 

Thugadh  greis  air  Greumaich  lent 
Gu  'n  euchdan  a  chur  suas  ; 
Is  thugadh  greis  air  Duibhnich  leafc, 
'S  air  muinntir  an  taoibh  tuath. 
Cha  'n  fheil  feum  do  Dhomhnallach 
Ri  bheo  bhi  ort  a  luaidh  ;  — 
'S  edonnal  a  choin  bhadhail  ud 
'l)h'  fhag  bodhar  mo  dha  chluais. 


MARBHRANN 


DO  SHIR  SEUMA8  MOR  MAC-DIIOMHNAILL, 
TRIATH  SHLEITE,  A  CHAOCHAIL  'SA 
BHLIADHNA  1678. 

LE     OILLEASBUIG     DUBH     MAC     MHIC-DHOMII- 
NAILL. 

An  nollaigair  'm  bu  ghreadhnach  sinn 

Ormsa  rug  an  dith  's  an  call ; 
Tha  m'  iulchairt  's  na  clair  fo  dhion, 

Ceann-sithe  fir  Innse-Gall. 

Gun  fath  toireachd  air  an  ti 

'Chaidh  dhinn  am  feasda  nan  trath, 

An  gorm  thulaich  eadar  dha  thir 
Tha  j)ailte  gun  chrine  'n  tamh. 

'S  mor  mo  smuainte,  'chach  cha  leir, 
Learn  fhein  's  mi  'gabhail  mu  thamh  ; 

Dhe  'n  t-saoghal  so  's  beag  mo  speis, 
Thigeadh  an  t-eug  'n  uair  a  's  aill. 


\i  \LI.III.  i  :> 

(  Mia   'n   lai raitm   lat  li:i   ^u   !>rat  It 

I  )»•  l.-a-arli;id!i   tlitat  h  t  ht-ai  -Ii<  I  <•!  in, 

n  ili-i'ii.iii-lir.-nlli 

Ml  dlml  ^u  dian  an   do  I 

Cha 'n  iarrainn  tuilleadh  dhe  'n  '  -a.>_:ii'l, 

Laiuliinn  n  daolaiM)  na  fuid  ; 

Ann  an  K-.-ida  chninhain^,  rhaoil, 

Sintr  ri  taolth  <lo  chuid  bord. 

Chaidli  mi  ionirull  air  an  aois, 

Am  muinghin an  iiamhad  tlia  mi  ; 

j;  mo  dlioclias  a  Mil  anl, 
'S  tu  'n  clarailili  dfuiiite  ga  m'  dhith. 

Ortnsa  I'Uj^  an  t  anui'ath  cuain, 

Cliaidh  mo  riau-]i:ii!t   liliuan,  air  chall  ; 

ul  duilicli  's  mo  elms  crnaidli, 
'S  ni  buun  gun  bhuinnig  'tlia  ana. 

Dhiomsu  tbog  an  t-eug  a*  dii-  : 
'S  leir  dhuit,  a  High,  mar  a  tlia  ; 

Ormsa  rug  gair  thonn  nan  sian. 
(inn  sitli  ach  doruinn  gu  lia». 

Ciia  robh  stiuir,  no  seol,  no  slat, 
No  liall  heairt'  a  bha  ri  crann 

Nach  do  thruis  an  aon  uuir  bhuainn, 
Mo  thruaighe-sa  'n  fhras  a  bh'  aim. 

Taigh  mor  a  thathaicheadh  na  sloigli, 
Cun  ol,  gun  aighear,  gun  mhiagh, 

Gun  chuirm  'ga  caitheamh  air  bord, 
Mo  dholas,  'Athair  nan  sian  ! 

(Jun  i-liaisineaclid,  gun  chomh-stri  tlieud, 
(inn  dan  ga  leughadh  air  clar  ; 

(iun  fhilidh  ri  cur  an  ceill 

Euchd  do  chinnidh-sa  gu  bruth. 

Gun  treun-fhir  ri  dol  an  ordagh, 

Gun  taileasg,  gun  chorn,  gun  chuaeli  ; 

Mo  bheud  dhuilich  's  mo  chreach  mhor  ; 
Fo  'n  fhoid  a  thuinich  an  duais. 


3%2       LAOIDH  A  RINNEADH  AN  AM  MtJLAID. 

Gun  eirigh  moch  thun  nan  stuc, 
Gun  chu  ga  ghlacadh  am  laimh, 

Gun  mheanmna  ri  claistinn  ciuil, 

Gun  mhuirn,  gun  mhacnus  ri  mnaoi. 

Gun  oigridh  ri  siubhal  shliabh, 
Gun  mhiagh  air  ianaidh  an  ioin, 

Gun  mhialchoin  a'  teannarlh  iall, 
Is  samhaeh  an  noehd  fiadh  an  stoir, 

>"  iomadh  heinn  is  gleann  is  cnoc, 

Ceann  ohain,  loch,  agus  traigh 
A  sliiubhail  tnise  leat  fo  mhuirn, 

'S  luchd-eiul  ri  aighear  gun  phrnmh. 

lul-chairt,  a  mariner's  chart.  Ceann- 
sithe,  a  pacifier,  a  peace-im-ker.  Riaghailt, 
in  7th  verse,  a  mariner's  compass.  Bu 
MmUhsiir  GilleasVmig  Dubh,  no  an  Ciaran 
Mabadi,  -lo  Shir  Seurnas. 


LAOIDH  A  RINNEADH  AN  AM 
MULAID. 

LE    DON^ACHADH    NAM    PIOS. 

'Shaoghail  is  diombuan  do  mhuirn, 
Is  mairg  a  ni  tuirn  nach  h'ach  ; 

Ged  bhiomaid  an  diugh  ri  ceol, 

'S  gearr  bhiodh  bron  ga  chur  a  sios. 

Chunnacas,  's  cha  'n  fhad  o  'n  uair, 
Cuirm  is  ceol  is  suairceas  glan, 

'S  an  taobh  staigh  'dh-fheasgar  an  cuairt, 
Chunnacas  leinn  sluagh  ri  gal. 

'S  mairg  a  ni  bun  as  an  t-saoghal 
Bhon  is  baogh'lach  e  gach  uair, 

'N  ti  'bu  mhiann  leinn  an  diugh  againn 
Anns  a  mhaduinn  chaidh  'thoirt  uainn. 


M«»KT  <;n  i.i  \  N  i;  »  UM  n 

Ach  nntiad  s',  ;i  Mliic  ino  Dh«- 

M<>  inhuinighin  gu  l--u  gu'n  cuii  ; 
|)(>  tnirh  ana  111  ^iii    til  's  h'igh, 

m-i.li-av  .-innail   frill   l>  t'  fhuil. 


\<>ir,  a  Mhic  mo  Dhd, 
Na  cuireur  leat  mi  air  dhail  ; 
On  tha  '11  sjioghal  so  na  'leuin, 
Teasairg  inise,  'Dhe,  bho  cha- 


MORT  GHLTNNE-COMHANN. 

'S  mi  am  shuidh'  air  a  chnocan, 
Cliaidh  mo  leirsinn  an  olcas, 
'S  mi  mar  aon  mhac  an  trotain   air  in'  flia 
gail. 

Tha  mi  coimhead  a  ghlinne 
Far  am  b'  aighearach  sinne 
<Ju<  an   d'  tiom  oirnn  an   fhine  'n  robh    'n 
fhailinn. 

Rinn  na  Duibhnich  riomh  'n  eadradh 
Ar  fuil  uasal  a  leagail, 

'S  bha  Gleann-liobhann  na  'sheasamli   mar 
cheannard. 

B'  e  mo  rogha  sgeul  eibhinn, 
Moch  I)i-luain  is  mi  'g  &righ, 
Cinnt  gu'n  dainig  Righ  Seumaso'nFhraing 
oirnn. 

Ou'm  biodh  iomain  ball  achaidh 
Air  na  cealgairean  ascaoin 
Loisg   ar   n-arbhar    's    ar    n-aitreabh    'sa 
gheamhradh. 

Deagh  Chlann  Iain  nan  gadhar 

'Rinn  na  h-uaislean  a  thadhal 

Bha  gan  riasladh fo  chuthachgun  chairdeas. 


34  ORAN  DO    MHAC-L6OID. 

Dh  fhag  sibh  marcaich'  'n   eich    uaibhrich, 
Reubt'  air  ruidhe  nan  ruadh-bhoc, 
Annan sneachda trom  fuar  nam  bea,nn  arda. 

Dh'  fhag  sibh  laraichean  dubha 
Far  am'  b'  abhaist  duihh  suidhe 
'N  comunn  luchdanfhuilt  bhuidhe,  dhuinn, 
amlaich. 

'Fhir  Bhail'-fhearna  nam  badan, 
Bu  chean-feadhn'  thu  air  brataich  ; 
Is  chaidh  smjuid  'chur  ri  t'aitreabh  na  smal- 
aibh. 


ORAN  DO  MHAC-LEOTD  DHUN- 
BHEAGAIN. 


LEIS    A    CHLASAIB   DALL. 

AM  BARD. — Gur  h-i'n  t-saigheadtha'mchre 

A  dh'fhag  treoghaid  mo  chleibh  cho  goirt, 

Aig  na  rinn  mi  ad  dheidh 

'S  mi  'n  diugh  'siubhal  learn  fein  gun  toirt. 

Gun  robh  mis'  air  do  thoir, 

'S  bha  m   'm3as  gun  robh  coir  agam  ort, 

A  mhic  athar  mo  ghraidh  ; 

B'  esan  m'  aighear  is  m'  agh,  's  tus'  m'  olc. 

Chaidh  a  chuibhle  mu  'n  cuairt, 

Agus  thionndaidh  gu  fuachd  am  blaths, 

Naile  chunnaic  mi  uair 

An  Dun  rathail  nan  luaidh  a  bha 

Ard  cho-chruinneach'  an  t-sluaigh 

'Cur  ri  mabhas  gun  chruas,  gun  chas  ; 

'Dh'  fhalbh  an  latha  sin  uainn 

Is  tha  'n  talla  gu  fuaraidh  fas. 

Tha  Mac-Talla  fo  ghruaim 

Dh'  fhag  e  'm  bail'  am  biodh  fuaim  acheoil; 


DM    MIIA(M.K«HD. 

Tha  gnu  inlmi',  min  nihuirn, 
Tha  gun  ioinntchftdb  dlutli  nan 

<iun  clniicni  pailtis  ri  daimh, 

l>  unn  inh.icnil.s,  gun  mhanrau  beoil. 

Dh'  fhalbh  Mac-Tall'  as  an  Dun, 
Nu.-tir  a  t.hainig  oirnn  din  nan  triath, 
'rf  ami  a  thachair  e  riuin 

IT  seachran  air  cul  nan  sliabh. 
MAO>TALLA.  —  Labhair  esan  air  bus, 
Reir  nio  bheachd-sa  gur  tu  'bha  r.amh, 
Am  measg  cuideachd  na  muirn, 
Gus  an  uiridh  an  Dun  nan  cliar. 

AM  BARD. — A  Mhic-Talla  nan  tur, 

'S  math  mo  bharail  gur  tu  a  bhu 

Ann  an  aros  nam  fiann 

A  oombiiithriaeadh  gniomh  mo  lamh. 

MAC-TALLA. — 'S  cearL  do  bharail :  gur  mi 

Is  b«  deacair  dhomh  fhin  'bhi  'm  thamh 

'G  eisdeachd  brosluim  gach  ceoil, 

Ann  am  fochair  Mhic-Leoid  an  ai/h. 

'S  mi  Mac-Tali'  a  bha  uair 

'G  eisdeachd  faruim  nan  duan  gu  tiugh, 

Far  'm  bu  mhuirneach  am  beus 

An  am  cromadh  do  'n  ghrein  'san  t-sruth  ; 

Far  am  b'  fhoirmail  na  seoid, 

'S  iad  gu  h-oranach,  ceolmhor,  cluth  ; 

Ged  nach  faicteadh  mo  ghnuis 

Chluinnteadh  leotha  'san  Dun  mo  ghuth. 

'S  mi  Mac-Tall'  a  »>ha  'thamh 

'S  an  aitreamh  'n  robh  gradh  nan  cliar. 

An  triath  tighearnail,  teann, 

Is  an  cridhe  gun  mheang  na  chliabh. 

Thug  e  speis  d'a  thir  fein, 

Cha  do  chleachd  e  Duneideann  riamli  ; 

Dh'  fhag  e  'm  bonnuch  gun  bheuir.. 

'S  b'  fhetxrr  gun  leanadh  na  'cheum  a  shiol. 

lonad  tathaich  nan  cliar 

Tha  gun  aighear,  gun  mhiagh,   gun 


36  ORAN  DO    MHAC-LEOID. 

'N  am  bhith  'g  eirigh  gu  moch 

Ann   san  teaghlach  gun  sproc,  gun   ghru- 

Chluinnteadh  gleadhraich  nan  dos       [aim, 

Is  an  ceile  nan  oois  o  'suain. 

'Nuair  a  gheibheadh  i  'Ian 

'S  i  gun  duisgeadh  an  aird  an  sluagh, 

Le  meoir  fhileanta  ghrinn, 

'S  i  gu  ruith-leumnach,  binn  'sa  chruaich. 

Bhiodh  a  rianadair  fein 

'Cur  an  ire  gur  h-e  'bhiodh  ann, 

'S  e  ag  eirigh  nam  measg 

Is  an  eighe  gu  trie  na  cheann. 

Ged  a  b'  ard  leinn  a  fuaim, 

Cha  tuairgneadh  e  sinn  gu  teann, 

Chuirteadh  tagradh  am  chluais. 

Le  h-aidmheil  gu  luath  's  gu  mall. 

An  am  gabhail  mu  thamh 

Gum  bicx'h  furtachd  'san  fhardaich  reidh  ; 

Dhonihsa  1*'  fhurasd'  a  radh 

Gum  bu  chuit-eideach  gair  nan  teud  ; 

lad  fo  iomairt  <lo  lamh 

'Cur  am  binneas  de  chach  an  geill; 

'S  gum  bu  shiubhlach  am  chluais 

Mothar  luth'ar  do  luasgan  mheur. 

Ann  san  fheasgar  an  deidh 

Am  teasa  na  grein'  trath-noin, 

Bhiodh  fir  chneapiiin  ri  clair 

'S  mnai   feagairt    a    ghnath  'cur  leo. 

Bhiodh  da  chomhairleach  ghearr 

A'  dian  labhairt  's  gum  b'  ard  an  gloir  ; 

Is  bu  thitheach  an  guin 

Air  na  daoine  gun  fhuil,  gun  fheoil. 

Gheibhteadh  fleasgaich  gun  sgraing 
Ann  san  talla  le  gradh  gun  fhuath, 
'S  oighean  griniie  'n  fhuilt  reidh 
Air  an  urlar  le  cheil'  a  gluas'd, 
lad  le  ceileiribh  beoil 
'Dannsadh  iollagach,  ordail,  suairc', 


ORAN    )»<•    MM  \«     |.|.M||>. 

lio<;ha  nun  mir 
A  cur  meadliail  a  nili<-<>u   nan  <•! 

AM  BAKU.  —A  Mhic-TalL 
Ann  >a  bhail'  'an  do  thar  mi  in'  iul, 
S  aim  ait  nis  duinn  a's  leir 
<Ju  hheil  mis'  is  in  fein  nir  clml 
'Reir  do  chonmis  thoir  sgeul 
On  's  fear-comuinn  mi-frm  is  tu  ; 
'N  robh  do  mhuinntiivas  bimn 
Am-  an  dream  sin  d'an  dual  an  Dun? 


S  iinsiadi  mis'  air  gach  am, 
'S  inu  gach  aon  diu  a  bh'  aim  o  thos. 
Can  am  faicteadh  air  chuairt 
<  'cannu-cinnidh  'thug  fuatli  cho  moi 
Do  dli-fhaoin  mho»-chuis  nan  liall  ''. 
'S  gun  an  sporan  'bhi  gann  de  dh-oi  . 
Titfhearnan  Eilg'  is  Chlar-Stfith 
Cha  bu  bhacadh  dhaibh  diobhail  stoir. 

Bho  linn  nan  linntean  bha  mi 

'S  mi  mar  aon  duin'  a  tliamh  sa  chuirt, 

\S  theireadh  iomadh  Mac-Leoid 

Nach  robh  uireasbhuidh  eolais  duinn  ; 

Ach  cha'n  fhaca  mi  riamh, 

(inn  taoitear,  gun  triath  an  Dun, 

'S  e  na  'fhasach  gun  fheum, 

(Jus  na  laithean  so  fein  bho  thus. 

AM  BARD.—  Bho'n  a  thainig  ort  aois 

Tha  ri  radh  gur  a  baoth  do  ghloir  ; 

Cha'n  e  fasach  a  th'  ann, 

(Jed  e  tha  e  'san  am  gun  16d. 

Is  air  taoitear  's  beag  fheum, 

'S  og  thighearna  fein  'na  lorg, 

'S  e  ri  'fhaotuinn  gun  fheall 

'Cur  ri  baoithe  an  ceann  luchd-chleoc. 

An  nis  tilleam  gu  d'  chainnt 

Blio'a  a  b'  fhiosrach  mi  aims  gach  sion. 

'S  trie  a  chunnacas  gill'  og 

'Bhiodh  gun  uireusbhuidh  stoir  no  ni, 


38  ORAN  DO   MHAC-LEOID. 

'S  bhiodh  am  beachd  aige  fein, 
Bho'n  a  cheannaicheadh  e  feudail  saor, 
'Dh-aindeoin  caitheamhachd  dha, 
Nach  bu  chunnart  da  lanih  nam  maor. 

'S  ionnau  sin  's  mar  a  tha 

Cuid  de  dh-uachdarain  ard  an  diugh, 

Bho  mich  leir  dhaibh  an  call 

Meud  an  deidh  air  cuirt  Ghall  cha  Hguir, 

(TUS  an  deid  iad  do  'n  Fhraing, 

'S  gur  a  soilleir  ri  am  a  bhuil  ; 

Bidh  droch  ghalar  gan  cnamh, 

'S  theid  an  storas  a  'n  laimh  na  'shrnth. 

'Nuair  a  theid  e  gu  blar 

Air  each  eruitheach  a's  gairmhor  srann, 

Diallaid  lasdail  fo  'inhas, 

'S  inor  gum  b'fheaird  esrian  oir 'nacheann. 

Fichead  gini  cha'n-fhiach, 

Gun  deid  sud  a  chur  sios  an  geall  ; 

Cha  deid  bonn  dheth  'am  feum, 

Is  cha'n-fhaighear  e  'n  deidh  a  chall. 

Nuair  a  thig  e  bho  'n  reis 

Theid  e  'dh-iomairt  le  beisd  air  glac  ; 

'S  mur  dig  lanih  'sam  bi  feum 

Gun  caill  e  an  leum  gu  grad. 

Mi  's  iad  disnein  a  mhiann 

Bheir  e  thairis  h-aon-diag  mu  seach ; 

'S  ged  a  chaill  e  coig  ciad, 

Fire,  faire,  's  beag  fhiaoh  am  mairt. 

Theid  coig  coigean  de  'n  or 

'Thoirt  gu  faoin  airson  cord  do  'n  aid  ; 

'S  urad  eil'  oirre  fein, 

'S  math  na  'bharail  a  feum  gu  spaid  ; 

'S  a  ghrabhat  a's  glan  li 

Theid  punnd  Sasunnach  innt'  gun  stad; 

Aoh  's  beag  sud  as  a  mhal, 

Theid  a  chunntaih  air  clar  gu  grad. 

Theid  luach  mairt  no  na  's  mo 

An  da  stocain  de  'n  t-seors'  a  's  fearr  ; 


OH  \N    I)..    MII.U     I.KlMI).  .Sit 

Slid  iia  gartain  a  suas 

>   [Midlm-  tha-dali  (!»•  luacli   iiain   had". 
1  )in-;iit  diiica  no  'n  rorr 
Thuid  u  chur  ami  8a  bhroig  'hhuinn  ainl, 
'S  cl.iclian  rrio-t.-d  '>  math  BOOACUl 
AMU  an  Inn-nil!  inn  'n  cuairt  lo  straic. 

Tlieid  u-staigh  aim  am  buth 

'S  chi  e  fasan  as  ur  bho'n  Fhraing  ; 

'N  t-aodach  gasda  'bha  'n  d6 

Air  a  phearsa  le  speis  neo-ghann 

Theid  a  thilgeadh  an  cuil  ;— 

"Fasan  dona,  cha-n  fhiu  e  plang. " 

Air  inal  baile  no  dha 

Bidii  a  pheann  is  H  lamh  ri  bainn. 

Bidh  a  pheidse  gun  mheas 
Mm  bi  eideadh  am  fasan  chaich  ; 
(Jed  hln'odh  e  gini  an  t-slat 
(Ila-ihliL-ar  nil'  e  air  mart  no  dha. 

riomhach  gun  sgc'xl 
Theid  a  cheannach  do  dh-og  an  aigh, 
'S  briogais  bhelbheit  bhuig  bhriagh 
'Bliios  a  ruighei\chd  a  sios  gu  'shail. 

Cha  bhi  pheids'  aim  am  pris 

Is  e  fhathasd  a  dhith  a  chleoc  ; 

Cealltair  olla  eha  'n  fhiach, 

'S  cuis  fhanaid  cloth  liaih  mu  'n  og. 

Aodach  riomhach  o  'n  bhuth, 

Le  crois  airgid,  luach  chruintean  oir, 

Feumar  sin  'fhaotuinn  dha  ; — 

"Tilgidh  m'fhearann  dhotnh  mal  na'.s  mo." 

'Nuair  a  thig  e  air  sgriob 

A  dh'  amharc  a  thire  fein 

'N  deidli  na  miltean  'chur  suas 

(iutn  bi  gaoir  air  an  t-sluaghmu  'n  spreidh, 

Ach  ged  thogar  na  mairt, 

'8  ged  a  nitear  an  reic  aig  feill, 

Bidh  na  tiachan  ag  at, 

'S  theid  an  tagradh  o  'mhac  na  'dheidh. 


40      DAIBHIDH  OREOSGACH,  CROM,  CIAR. 

Theid  Mac-Mhartuinn  am  mach, 

'S  e  gu  statail  air  each  le  srian, 

E  cho  ard  anu  am  beachd 

Ris  an  armunn  a  chleachd  'bhith  fiall. 

Cas  a  chaibe  no  crann 

'S  e  nach  glacadh  'nalaimh  's  cha  b'  fhiacli: 

E  cho  spaideil  ri  diuc 

Mac  a  bhodaich  a  b'  umaidh  riamh/ 

Thoir-sa  teaclidaireachd  uam 

Grad  le  deatam  gu  Ruari  og, 

Agus  innis  da  fein 

Meud  a  chunnairt,  ged  's  e  Mac-Leoid. 

Biodh  e  'sealltuinn  na  'dheidh 

Air  an  Iain  a  threig  's  nach  beo, 

Ge  b'  e  'leanadh  a  chliu 

'Sc  nach  fagadh  an  Dun  gun  cheol. 


DAIBHIDH  GREOSGACH, 
CROM,  CIAR. 


LK  MR.    AONGHUS  MAC-UILLBMHOIRK. 

Ged  a  tha  mo  chore  an  cunnart 
Bhith  air  a  fhroiseadh  gu  buileach, 
Tha  Daibhidh  ag  radh  e  dh'  fhulung, 
Nach  dig  e  dhe  'n  bheairt  an  diugh  dhomh. 
Daibhidh  Greosgach,  crom,  ciar, 
'S  gile  'n  rocais  na  bhian; 
Bha  mi  eolach  ort  riamh, 
Fear  bu  ghreallaiche  fiamh. 
'Dhaibhidh  an  deid  thu  bhuain  ? 
'S  gheibh  fchu  paigheadh  Di-luain. 

Nuair  thogadh  tu  rithe  'h-aodach, 
'^  a  lionadh  tu  balg  na  gaoithe, 
Cha  bhiodh  crann  gun  ropan  caol  ris 
'Toirt  abhsaidh  o  thaobh  gu  taobh  dh'  i. 
Gur  h-e  'm  buamasdair  blar, 
'Bheireadh  ruaig  air  an  spal, 


DAIKIimil  (.KhiHi:  \«'ll,  CROM,  CUB.       41 

M  feur  bu  luui niche  lamh 
Timchioll  chuach  'sum  biodh  snath. 

Dliaibhidh  an  deid  thu  bhuain? 
'S  gheibh  thu  paigheadh  Di-luain. 

<  Mia  do  clniiiiiliuicli  mi  do  bhoineid, 
Air  'n  do  chairich  thu  'm  breid  soilleir, 
Air  a  chul  a  tha  neo-loinneil 
'Dh'  fhag  na  gadmuinn  gartach,  goirid. 
O,  brogan  nnl  air  mo  ghaol! 
Da  chois  stabhach  58  iad  caol. 
B'  e  sud  meirleach  iiani  faobh. 
Caann  nan  cnamh  a  dh'fhas  faoin. 
'Dhaibhidh,  an  deid  thu  bhuain  ? 
'S  gheibh  thu  paigheadh  l)i-luain. 

Cha  'n  iarradh  tu  solus  gu  d'  shuipeir 
Ach  sat had h  crom  mar  a  mhuc  innt'  ; 
Bu  leathann  do  lorg  'sa  bhutar, 
Bhiodh  fore  nan  coig  meur  ga  'phutadh. 
'S  tu  nach  iarradh  an  sijian 
Gu  dhol  siobhalt'  'san  im  ; 
Gu  'm  b'  e  'n  ordag  do  mhiann 
'Cur  greim  glocach  gu  d'  bhial. 
Dhaibhidh,  an  deid  thu  bhuain  ? 
'S  gheibh  thu  paigheadh  Di-luain. 

'N  fheusag  a  b'  fhaide  gun  bhearradh, 
Cha  'n  fhagadh  an  siabunn  glan  i. 
Cha  'n  fheil  duine  beo  air  thalamh 
A  dh'  fhaodadh  seasamh  ri  t'  anail. 
O  !  an  t6chd  'tha  de  'n  bheisd, 
Full  is  feoil  agus  creis, 
Tuiteam  sios  air  a  chleith; 
'S  tu  bu  chailtich'  air  spreidh. 
'Dhaibhidh,  an  deid  thu  bhuain  ? 
'S  gheibh  thu  paigheadh  Di-luain. 


Greosgach,  grinning;  greallachd,  dirty; 
gadmuinn,  mialan;  cleith,  the  dative  case 
of  cliath,  the  treadles  of  a  loom. 


42      ORAN  DO  SHIR  DOMHNALL  SHLEITE. 

ORAN 


DO    SHIR   DOMHNALL   SHLEITE. 

Tha  tasgaidh  bhuam  an  diomhaireachd 

Bho  chionn  an  fheadh  so  bhliadhnachan ; 

Cha'n  airgiod  glas,  's  cha'n  iarann  e, 

Ach  ridire  glic  riasanta, 

Le  meas  is  niisnich  iarlachan; 

Bhon  fhuair  mi  'nis  le  iarraidh  i, 

Gu'n  riaraichinn  Sir  Domhnall. 

Mo  bhile  maiseach  tarbhach  thu. 
Mo  chleasan  snuadh-ghlan  dealbhach  thu, 
Mo  ghibht  ro  phriseil,  ainmeil  thu. 
Bhon  chuimhnich  mi  air  seanachas  ort, 
B'i  '11  di-chuimhn'  mur  a  h-ainmicht'  thu; 
'S  nan  leiginn  bhuam  le  dearmad  thu, 
Gu  dearbh  cha  b'  i  a  choir  e. 

Is  craobh  de  'n  abhull  phriseil  thu; 
l)e  'n  mheas  bu  bhlasda  brioghalachd ; 
Bu  dosraoh  an  am  cinutinu  i 
'S  a  chioll  nach  robh  an  crionach  innt', 
Nam  b'  urrainn  'lorg  do  shinnsre  mi, 
Gu'n  robh  mi  dhaibh  cho  dichiollach 
S  gu'n  innsinn  ump'  na  b'  eol  domh. 

Bhiodh    sliochd   Iain  mhoir  Mhic  Cathain 

leat, 

Is  an  dream  rioghail  Leathanach, 
'Bha  uasal,  uallach,  aighearach, 
'S  bu  chruadalach  ri  labhairt  orr', 
Is  fir  Chinntire  's  Latharna, 
Gur  mairg  luchd  Beurla  bhrathadh  tu, 
'S  na  maithean  sin  an  tuir  ort. 

A  Eirinn  uaine  dh'eireadh  leat 

larl  Antruim  nan  each  eutroma, 

'L    'ghaisgich  chalma,  ghcur-launach  ; 

Cha  h-iomadh  aon  a  dh'eireadh  leat, 

Gre  buaithne  dhomh  co  dh'euradh  thu  ; 


Nam  liithcadli  ; 

Gu'n  cireadh  iiul  <in  d'  <-ln>riihiiadli. 


•  'hiiiii:i,  i- 
Is  (  'holla  rhis-uihoir  arra:'- 

'Bha  sluatfhmhor,  d-Kii^-mlmr,  armailteach, 

.inidalarl.  i  ru, 

,  nil,  II   ->n;i>  «ru   frar-hhllillf.M-li. 
Hi  luinycax  In,  -h. 

Air  fuirge  leo  a  st-nladh. 


l)  's  Hi-  an  t.-Sr:it!ia  ! 
M:n--Nri!l  i^  tii'  sili  lia-arsair, 
Nacli  diultatlli  air  thus  catlia  leat, 
A  chuircadh  rnai^  pirn  fliatha 
'S  a  Icanadh  toir  gun  uthadh  orr'  ; 
Nan  doirteadh  criin  no  cliadhcabh  dhiot 
(Ju'n  i-acliudli  iad  ^a 


Mac  Iain  's  Moirear  Tairbeirt  leat, 

Fir  bhealaichean  Bhraid-Alba  ! 

Bu  lionmhor  cu: 

'Dol  sios  an  tiis  na  h-armailte. 

Bu  bhuilleach,  guineach,  marbhteach  iad  ; 

(iu'n  eireadh  fir  nan  Garbh-chrioch  leat, 

'S  na  Camaranaich  bbo  Lochaidh. 

Gu'n  eireadh  air  a  chul  sin  leat, 

A  thaobh  do  mhathar  chiiramaich, 

Gu  'n  eireadh  leat  na  Dughlasaich, 

Le  fichead  mile  diulannach; 

Cha  tilleadh  Inaidh  'neo  fudar  iad  ; 

Gu  bheil  iad  dhuit  cho  durachach 

'S  nach  diultadh  iad  tigh'n  c6mhl'-riut. 

Cha  chadal  ach  bhith  'm  dhusgadh  dhomh, 

Gur  leat  an  Caiptin  Muideartach, 

'S  na  dh'  eireadh  leis  de  dh'fhiuranaibh, 

Fo  d'  bhrataichean  gu  duthchasach  ; 

Bhith  'ni  baitealan  cha  diultadh  e, 

'S  a  reir  mo  bheachd  bhu-dh  biuthas 

Air  a  chuis  mu  'm  biodh  sibh  deonach. 


44      ORAtf  DO  SHIR  DOMHNALL  SHLEITE. 

Gu  'n  cuala  mi  aig  seanachaidhean, 
Gun  d'rinneadh  cuis  a  dhearbhadh 
Fo  'r  n-iarlachan  treun,  armailteach, 
'S  an  am  sin  cha  bu  chearbach  sibh, 
Bu  chliuiteach  sibh  is  b'ainmeil  sibh; 
Bha  tuilleadh  is  leth  Alba  leibh 
<"«a  'shealbhachadh  le  c6ir  air. 


A  righ  gn  'm  meal  thu  'n  staoil  agad, 

'S  gach  fearann  a  tha  'n  oighreachd  dhuit, 

An  seann  Dnntuilm  bu  mheadhraiche — 

Bhiodh  coinnlean  ceir  an  lainntearan, 

'S  bhiodh  lion  bu  bhlasda  caoimhnealachd 

Am  piosan  dathte,  faidhreachail, 

'S  taigh  mhaiseach,  aoidheil,  cheol-mhor. 


'Sa  chuirt  bu  lionmhor  soillsearan, 

Far  'm    faighteadh    gniorrh  nam  maighd- 

eannan 

Air  brataibh  sioda  fraoidhneasach, 
'S  an  guintean  sios  air  staidhrichibh, 
'S  an  tur  ro  chliuiteach,  aoidheil  ud, 
Gu'n  dugteadh  comhnadh  's  aoidheachd 
Do  luchd  ainneart  thig  air  fogradh. 

Buan-phailt  gu'm  biodh  an  saoghal  so 

Do'n  dalt  a  rinn  mo  dhaoine  dhomh, 

'S  a  chinn  air  snas  an  ionracais, 

Bu  mhisneachail  an  caonnaig  thu, 

Bu  mheasail  thu  mar  ghlaoidhtea«lh  riut, 

Gun  bheud,  gun  mheath  gunmhaolachadh; 

'8  i  'n  aon  te  'thog  an  t6s  sinn. 


Gu'n  deanadh  Criosd  deagh  rathad  dhuit, 

'S  a  shiochaint  a  bhi  maille  riut, 

'S  tu  'n  t-siol  bha  rioghail,  flathasach  ; 

Bu  riomhach  am  mac  athar  thu, 

Bu  chliu  gach  cuis  bha'n  ceangal  riut; 

Is  air  a  mheud  's  gam  faigheadh  tu, 

Gu'n  caitheadh  tu  gu  morail. 


CUMHA  D'A  MHNAOI.  45 

CUMHA  D'A  MHNAOI, 


KORAS     MAC-COINNICH,      FEAR 
EAKD. 

Tha  mo  chridh'  air  fas  trom, 
'S  taobh  mo  leap'  air  fas  lorn, 
Is  cha  togar  learn  fonn  air  ch6ir. 
Tha  mo  chridh',  &c. 

Bhuineadh  dhiom  leis  an  eug, 
Is  air  m'  fhirinn  cha  bhreug, 
Ni  cho  finealt'  ri  leig  an  6r. 

Righ,  gu  'm  b'  alainn  do  shnuadh, 
Neul  an  t-sneachd  ort  mu  'n  cuairt, 
Deud  mar  chailc,  agus  gruaidh  mar  r6s. 

Do  chiabh  cas-lubach,  donn, 

Do  shlios  mar  eaF  air  an  tonn, 

Do  bheul  meathair  o  'in  b'fhonnmhor  g!6ir. 

Do  shuil  mar  dhearcaig  nan  allt, 

'S  do  ghuth  mar  smeoraich  air  crann 

A  seinn  luinneig  an  gleann  ri  ce6. 

'S  ann  sa  choill  nach  robh  crion 
'Fhuair  mi  'n  t-slat  nach  robh  blion, 
Is  i  alainn,  ur,  finealb',  6g. 

Ged  a  b'  6g  thu  an  la 

Air  'n  do  ghlac  mi  do  lamh, 

'S  mor  a  bh'annad  de  stath  's  de  threoir. 

Cha  robh  chrine  nad  bheus, 

Leat  bu  shuarach  a  treud, 

Fhuair  thu  meas  o  luchd-feum  le  c6ir. 

Bu  shar  shuinn  le  mo  bheachd 

O'n  do  bhuaineadh  thu  'm  mach ; 

'S  iad  nach  fagadh  a  chreach  gun  t6ir. 


SONAS  NAN  NAOMII. 


Bhrisd  gach  cabal  1  's  gach  ball, 
Chaidh  mo  mhisneach  air  chall, 
Tha  mo  sxiob'  uir  fas  mall  gun  treoir. 


Dh'  fhag  thu  mise  bochd  truagh 

Mar  luing  bhreoit'  air  a  chuan, 

'N  deidh  a  stiuir  a  tboirt  uaip'  's  a  seoil. 

'Thi  'chuir  lonas  gu  tir 
O'n  mhuic-mbara  le  sith, 
Cuir  gu  cala  mi-fhin  's  mo  I6d. 

Ged  tha  mise  dheth  bochd 
Dh'  fling  an  te  tha  fo  'n  phloc 
Linn  og  is  fiach  toirt  mu  m'  bhord. 

Cuitn'  an  deanadh  sinn  uaill, 
'S  nach  mair  ti  ach  seal  cuairt, 
Tha  na  ceudan  dol  uainn  gach  16. 

Biomaid  uil'  ami  an  deidh 
Air  na  nithibh  nach  treig, 
Chum  's  gu  'm  faic  sinn  a  cheil  an  gloir. 

Phos  Fear  Ghrinnea»-d  Maireard  Nic- 
Coinnich  'sa  bhliadhna  1696.  Bha  tri  air 
fhichead  de  chloinn  aca. 


SONAS  NAN  NAOMH. 


LE  DUGHALL  BUCHANAN. 

'N  sin  labhraidh  Criosd  ri  luchd  a  dheis, — 
Sibhse  ta  deasaichte  le  m'  ghras, 
Thigibh  is  sealbhaichibh  an  riogh'chd 
Nach  faic  a  sonas  crioch  gu  brath. 

Spealg  mis'  an  geat'  bha  oirbhse  duint', 
Le  m'  umhlachd  's  m'  fhulangus  ro  gheur, 
'S   dh'    fhosgail   an    t-sleagh    gu    farsuinn 

suas 
Am  leth-taobh  dorus  nuadh  dhuibh  fein. 


it  HAM   s  AO.MII. 

M  cra'.iMi  na  I,  .  Mill'  ta  'in 
I..-  <  il'liM'-.i-  t.-aimaibh  -tai^li  il'a  coir, 
S  a  tcartan  ioii^antacli  ^u  !«-ir 
i  Jcarlihadli  ill"  li  uile  ciifcuclid  's  ur  Icon. 

An  rlaidlicalih  n'lisgt'  bha  lai-t'  ^a    diou 
()  laiinli  lilnn-  >imisir,  Atlliainli  '•  KuMi. 
Kiiiu  :nisc  tniaill  dr  in'  chridhc  dlia, 
h  mi  !••  in'  i'imil  f«-iii. 


Fo  MoM-aidi  in-air  Miidliihii 
Xach  scai'4  's  na(;li  crioa  alii  !ra>.l  a  'olath  , 
'S  mar  sim-oniicliil)li  am  iiit'.-is^  a  j^rn^; 
'('hiini  inolaidli  gleusuibh  \n\ni  ur  call 

Lt   'u  ichil>h  ur  suil, 

Is  dirl)h  t\»  'sj_'ail  cha  dn'ii^li  an  ' 

()  MuilU-ach  ciil)hraidli  olaihli  slaint'. 

Is  Iiiohii  iico-hliasinhor  le  a  ni< 

(!ach  uile  mheas  tha  'm  Paras  DC. 

ia  ,u-ii  Leir  neo-thoirmisgt'  dhuilth; 
Ithildj  -jun  eagal  o  gach  seig, 
An  imthair  nimh'  cha  teum  a  riiauidh. 

Is  uile  mhiann  ur  n-anma  feiu 
Lan  shusaichibh  gu  leir  an   T)ia, 
Tobar  na  tirinn,  iochd,  is  graidh 
A  mhaireas  Ian  gu  cian  nan  cian. 

Mor-innleachd  iongantach  na  slaint' 
Sior  rannsaicliil)!i  air  aird'  's  air  leud, 
'S  feadh  oibrichean  mo  rioghachd  mhuir 
Ur  n-eolas  ciocrach  cuiribh  'm  nieud. 

'Ur  n-eibhneas,  mais',  ur  tuigs'  's  in 
Hitheadh  gu  siorraidh  fas  na's  mo; 
'S  cha  choiiinich  sibh  aon  ni  gu  brath 
Hheir  air  ur  n-anam  cradh  no  Icon. 

Cha  'n  fhaca  suil  's  cha  chuala  cluas 
Xa  thaisg  mi  suas  de  slionas  dnibh; 
Imichibh  's  biodh  ur  dearbhachd  fein 
Sior  iuase  sgeil  duibh  air,  a  cluioidh. 


48  IARBTAS  AAN  ANAMA. 

Rugadh  Dughall  Buchanan  'sa  bhliadhua 
1716.  Bha  e  na  'mhaighstir-sgoil'  ann  an 
Rainneach.  Bha  buadhan  laidir  inntinn 
aige  agus  eolas  farsuinn.  Bha  e  iia  'bhard 
fior  chomasach.  Chaochail  e  'sa  bhliadhna 
1768. 


IARRTAS  AN  ANAMA. 


LE    IAIN    MAC-AOIDH. 

Math  mo  chioutan  gu  saor  dhomh, 
A  tha  lionmhor  is  uamharr', 
'Dhe,  air  sgath  an  Fhlr-shaoraidh, 
'Dhoirt  mar  iobairt  'fhuil  uasal. 

Dion  mi  's  gleidh  o  gach  cunnart, 
Doirt  spiorad  nan  gras  orm; 
'S  dean  mo  ghlanadh  gu  h-iomlan 
'N  tobar  iocshlaint  na  slainte. 

Uean  do  ghloir-sa  mar  chrioch  dhomh, 
Dean  mo  riaghladh  gu  grasmhor, 
'S  tu  an  Cruthaighear  siorruidh, 
'Rinn  's  a  dhealbh  le  do  laimh  mi. 

'S  moch  a  threig  mi  do  shlighe, 

u  bheil  m'  fhiachan  gun  aireamh; 
h  ri  toillteanas  Chriosda, 

Is  na  iarr  aig  mo  laimh-s'  iad. 

Dean  mi  reidh  ris  na  'phearsa, 
Thoir  gu  comunn  a  ghraidh  mi; 
Cuir  an  aireamh  an  treud  mi, 
'S  mis'  a  chaora  'bha  caillte. 


Rugadh  Iain  Mac-Aoidh  ann  an  Cataobh 
mu  'n  bhliadhna  1695.  Bha  sgoil  mhath 
aige,  agus  bha  e  na  dhuine  fiosrach,  diadh- 
aidh,  measail.  Sgriobh  e  moran  de  laoidh- 
ean  gasda — laoidhean  a  bha  gle  fheumail 
ri  'n  latha  fhein. 


AN     M-lii.K.n  49 

AN  AI8EIBIGB 


ii    II.MMIMOII    \i  \«    I:\I.\IK. 


\a  'slmidh  aij_r  dra»  laimli  Atliai    ta 

(  YiiK-l  !•       •  r   iMMiin, 

A  cue  Miii'..-  sagai  t  ;MI  L'm«mh 

A  dheMMChadfa  nm_diarlid  dl>iiinii. 

Ach  thig  an  t-aiu  '>:m  div  Mac  l)he, 

Creidibh  mi  un  -  tior, 

Le  rniltibh  mile  'dh-Hinfflibh  treun 

'Thoirt  oirnn  breitu  do  reir  ar  gnionih 

f 
Seidear  an  troiupa  'n  M  •  ^u  h  aid 

Leis  na  h-ainglibh  's  aille  snuadli; 
.Eiridh  na  mairbh  an  aird  ')  'n  inc. 

Is  gabhar  cunntas  o  na  chuan. 

Liubhraidh  an  uaigh  na  fhuair  i  fein, 
Cba  bhi  neach  de  'n  treud  air  clmll, 

Nochdar  iad  uile  'm  fianuis  De, 
'S  e  Mhac  fein  a's  breitheamh  u"ii. 

Bidh  iadsan  soilleir  aim  an  sin, 
Mur  slmlus  dealr-i'-})  ;.n  dreaoh 

Th-ig  Criosda  nan  coinnimh  le  gean, 
'S  bidh  sith  an  comunn  nan  ceart. 


Tha  na  rannan  so  air  an  tabhairt  seach- 
ad  mar  tha  iad  ann  an  Co-chruinneachadh 
Mhic  Gillios,  a  chuireadh  am  macli  'sa 
bhliadhna  1786.  Cha  'n  fheil  iad  am  Imrd- 
achd  cho  math  so  ann  an  Sar-obair  nam 
Bard.  Tha  'm  facal  trompa — cha  'n  e 
tromb — a  ciallachadh  trombaid. 


RANNAN   O    LEABHAR    MHIC 
MHUIRICH. 


An  d'  fhajj  thn  sliylic  .sjrhorm  nan  spcur 
A  mliic  gun  bheud  a's  orbhuidh  ciubh  ''. 


;">0     R  ANN  AN  O  LEABHAR  MHIC-MHUIRICH. 

Tha  dorsan  na  h-oidhche  dhuit  reidh 
Agus  pailliun  do  chlos  'san  iar. 

Thig  na  stuadhan  mu  'n  cuairt  gu  mall 
A  choimhead  fir  a's  aillidh  gruaidh, 
A  togail  fo  eaga.1  an  ceaim 
Ri  t'  fhaicinn  cho  aillidh  ad  shuain. 

Theich  iadsan  gun  tuar  o  do  thaobh, 
(iabh  bhusa  cadal  ann  ad  chos, 
A  ghrian,  is  bill  'sa  maduinn  mhoich 
Do  'n  speur  o  d'  chlos  le  aoibhneas  mor. 


mile  solus  bogbe  suas, 
Ri  biim  fhuaim  sheitnh  nan  clarsach  grinn, 
'S  biodh  solas  an  balla  nan  sbuadh, 
Thill  Fionn  nam  buadh  le  cliu  gu  'bhir. 

Tha  comhsbri  Cham  inn  fada  uainn, 

Mar  fhuaim  nacli  cluinnear  leinn  ni  's  mo. 

Togaibh  a  bhaird  a  chiuil,  an  duan, 

Thill  gaifigeach  treun  nam  buadh  le'shlogh. 

Mar  sin  bha  facail  Ullainn  chaoin, 
Xuair  bhill  an  sonri  a  raon  nan  briabh, 
Le  urla  laisbe  suas  le  agh, 
'S  le  leadan  brom  a  b'  aillidh  ciabh. 

Bha  clogad  gorm  mu  cheann  an  b-suinn, 
Mar  neul  nach  brom  air  gnuis  na  grein', 
Nuair  bhios  i  falbh  na  h-eideadh  ceo, 
'S  a  feuchainn  leibh  a  soills'  'san  speur. 

Bha  'ghaisgich  chalm'  an  deidh  an  briabh, 
'S  bha  fleadh  nan  sligean  fial'  an  aird; 
Thionndaidh  an  laoch  bu  chiuin  'san  b-sibh, 
Is  dh'  iarr  e  fonn  o  bheul  nam  bard. 


Rugadh  Seumas  Mac-Mhuirich  am  Baid- 
eanach,  'sa  bhliadhna  1738.  Fhuair  e  ard 
ionnsachadh  an  Oil-bhaigh  Abereadhainn. 
Anns  a  bhliadhna  1760  chuir  e  am  mach 


1)0    MMK.    DOMII.NAI.I.    M  \<     M.M    Ml..        ">  I 

'l.-illi   :>iiii   an;    iJi-uil.i.   a    liiia   a    I'-if    a    liaidll 

uimidlili;:.  Cbaoohatle'M  bldiadlma  17%. 

liha    »•    Ian    di-    bhan  larbd    ajjn-     nu    'fhcal 
s-n-iobhaidh  .s 


OIJAN    DO   -Mlllt.    DO.MI1NALL 
MAC  NK.U'AII, 


I.K    KKAIl   CIII.INN-NODIIA. 

'S  6  Mai^'list  ir  Dnuilinall  Maxt-Xcacail 
An  ^ai-u-  a(ili  r»mhraiy  'tha  rtjaohdinlior: 

-•'I'  an  "i-iiajli  an  caclidi'aidh 
"IMiii^-  frarhdadli  do  'n  daonnunn. 

An  nair  lilia  Alltaimi  fo  lighe 
Aig  fear  nu  ceil^c ,  Mac-Iain, 
(  haidh  tu  n'u  calm  uiiu  ad  uidliiin 
'S  thug  thu  rithis  suor  i. 

Bha  na  Caidliril  ai<j,'  Mac-Iain 
Mar  ;i  uali, 

'S  tusa  mar  Dhaibhidh  'n  d».-a^l»  (thridhe 
O  righe  nan  caorach. 

Xuair  l)lia  sinn  idle  fo  nihasladh 
(Inn  aird  'sa  chruinne  Mliol  as  duinn, 
'S  tu  tharr  'sa  chumasg  gu  tapaidh, 
Agus  thachd  thu  'n  craosaii . 

'S  aim  bha  sinn  uile  mar  bhalbhaio, 
No  duin'  air  am  biodh  glas-eharbaid, 
Gus  'n  do  chuir  thu  umad  t'  armachd, 
Guineach,  gailbhe.ach,  faoghluimt'. 

Nuair  a  bheachdaicli  thu  mu?n  cuairt  duit, 
'S  nacli  deachaidh  do  tliaic  n  d'  o-liualainn, 
Clmir  thu  spraic  ort  ris  a  chruadal, 
'S  bhuail  thu  steach  do  'n  chaonnaig. 


52      DO    MHR.   DOMHNALL   MAC-NEACAIL. 

'S  mor  an  t-eibhneas  'bh'  orm  ri  'fhaicinn, 
Gach  leuni  'thug  thu  air  an  t-Sasnach, 
Is  tu  'g  eirigh  air  le  d'  ch^san 
Ann  an  clais  an  .-olaich. 

'S  mall  leam  gach  filidh  's  luchd-foghluim, 
Feadh  Galltachd,  iniiis,  is  mor-thir, 
Nach  d'  rinn  rann  no  grinneas  rosg  dhuit 
'Chur  an  do  gu  'sgaoileadh. 

Cha  mho  a  fhuair  iad  de  chridhe 
Dol  'sari  tuasaid  n  Mac-Iain, 
Ged  is  iad  a  fhuair  an  ruigheachd 
Le  fitheach  nan  aoirean. 

Ged  tha  ar  oolaisdean  oirdheirc 
Fo  dholaidh  sgoileam  is  oilbheum, 
Cha  do  chronaich  iad  an  lorg  sud 
Coirheadh  a  bheoil  sgaoilte. 

'S  tus'  an  t-aon  duin'  ann  an  Albainn 
Dhe  'n  d'  rinneadh  umpair  na  h-arguin; 
Chaidh  t'  ungadh  mar  rogha  seanachaidh, 
'S  dhearbh  thu  gu  neo-chlaon  e. 

'S  iomadh  pears-eaglais  ro  sgairteil 
B'  ionnan  's  an  dreag  leo  gu  'm  faicteadh 
Do  leabhar  eigseach  nan  t'  asguidh, 
Le  'n  gealtachd  roimh  'n  bhlaomair. 

Nam  biodh  Mac-Cailein  na  'Ghaidheal 
Mar  na  h-athraichean  o  'n  d'  fhas  e, 
Bheireadh  e  baile,  no  dha  dhiu, 
Ri  do  laithean  saor  dhuit. 

Nam  biodh  Righ  Deorsa  na  'shuidhe, 
Mar  bu  deonach  leatn  a  ghuidhe, 
Bheireadh  a  Mhorachd  dhuit  luigheachd 
Bu  chubhaidh  dhuit  fhaotainn. 

'Righ,  nach  mise  'fhuair  an  comas 
Duais  thoirt  duit  air  son  na  comain, 


DUAKAO,  53 


An  niaiu  "  '"hii"  ail   an  ulluinii, 
'S  lui  -Immalta   maoin  (limit. 


Diiinlinall      Mar  an  t   Sanii. 

Qhlinn-Nodha  a-.'-n-  o6Min«oiniiicUi  Chloinn 

.•in  I  Saoir,  CatnOO*,  ni<_rli":m  Ffar  Dhail 
an  EBaSa,  a<_;-ns  lilia  ami  inhac  al^e,  Scuina^. 
Ku^adh  Scnina^  inn  '11  hhluuUma  17-7- 
Kha  c  na  sgoileir  math  a.u"--  "a  '(Uniiiu- 
ti. p-^radi.  (Mi.-  ••  Anna,  ni^hean  do  Dhoiin- 
achadh  Caimbal,  Fear  Bharra-Challtninn, 
airns  piiitliar  do  Chailein  < Jhlinn-Itilthair. 
Bha  sia  niic  agus  triuir  nighean  aige. 
Chaoohail  e  'sa  hhlindlma  1799. 


DUANAG 


I.K    IAIN    MAC   MHURCHAIDH    AN    CINN-TAILE. 

Thogainn  fonn,  fonn,  fonn; 

Dh'  eireadh  fonn  orm  ri  'fhaicinn. 

Thainig  litir  bho  Iain  Peutan, 
'Chuir  ^ibhneas  air  fear  nach  fhac  i; 

Beagran  de  mhuinntir  mo  dhuthcha 
'Triall  an  tubh  am  fuigh  iad  pailteas. 

Far  am  faigh  ;,inn  de  gach  seorsa 

'N  t-sealg  a's  boidhche  'tha  ri  'fhaicinn. 

Oheibh  sinn  fiadh,  is  boc,  is  maoisleach, 
'S  comas  na  dh'  fhaodar  'thoirt  asda. 

Oheibh  sinn  coileach-dubh  is  liath-chearc, 
Lachan,  sioltaidheau,  i*  irlas-gheoidh. 

ftheibh  sinn  bradan  ugus  ban-iasg, 

'S  glas-iasg  ma  's  e  's  fhearr  a  thaitneas. 

'S  fhearr  dhuinn  sin  na  bhith  fo  uachd'rain, 
'S  nach  fuilingeadh  iad  tuath  bhith  aca; 


54  CUMHA. 

'Ghabhadh  aim  an  ait  an  t-seoid 

An  fc  01  ge  !./  ......  ci,  t.pi >ig  u  pheui,.ii,i. 

'Ghabhadh  ann  an  ait  an  diulnaich 
Siochair  sgiuganach  's  e  beairteach. 

Falbhamaid  le  beannachd  Dhe  leinn, 
Triallamaid  gu  gleusda,  sgairteil. 

Falbhamaid  uile  gu  leir, 
'S  gur  beag   mo  speis   do   dh'  fhear   gun 
tapadh. 


B'  e  Alasdair  Mac-Rath  ceann-cinnidh 
Chloinn  Mhic-Rath  'sa  bhliadhna  1662. 
Bha  e  posda  da  uair  agus  bha  naoi  mic 
aige — Donnachadh  nam  Pios,  Iain,  Alas- 
dair, Domhnall,  Gillecriosd,  Fearchair, 
Murchadh,  Ailein,  is  Uisdein.  Bha  mac 
aig  Fearchair  do  m  b'  ainm  Murchadh, 
agus  bha  mac  aig  Murchadh  do  'm  b'  ainm 
Iain.  'S  e  Iain  so,  Iain  Mac  Mhurchaidh, 
a  rinn  an  t-6ran.  Bha  e  na  'dhuine  gasda 
agus  na  'bhard  gle  mhath.  Thainig  e  do 
dh- America  mu  'n  bhliadhna  1774. 


CUMHA. 


LE  NIALL  MAC- AN- ABA. 

Do   Mhartuinn   Martuinn,   do  'm   bu   cho- 
ainm  Martuinn  Mor  a  Bhealaich. 

Nam  b'  fhear  facail  no  dain  mi    . 

Bho'n  la  thiodhlaiceadh  Martuinn  'sa  chill, 

Mar  chuimhneachan  bais  ort 

Bheirinn  greis  air  do  nadar  math  inns'. 

Cho  fada  's  a  b'  eol  dhomh 

Bha  gach  teisteanas  mor  air  do  thi; 

'S  mairg  fin'  as  an  d'  fhalbh  thu 

'S  a  liuthad  deagh  ainm  air  do  ghniomh. 


.  i  \iii\. 

\S  o6ir  illiiiinli  lal.hairt    ii«-. 

AlUl     an     t.Hx.-arli     IIP.     -.hi-Jinarhai-     'thnirt 

bbuam, 

Mil  'n  ng  inlii-,11.  Mi-hail,  rhliuih-arh, 

I.M|   air   jlilillaii    I  >i    lliaiu. 
<Ju  'n  pobb  siltt-ach  jju  siubhlarh 
A  tuitcain  lihd  sliiiili-an  dhaoin'  uai.sl', 
Mho  'n  la  Ylniir  iad  's  an  uir  thu, 
\iiii  am  t'-»is  lihd  nach  «liii^-  thu  a  -na-. 


Hu  tu  'n  j^'asan  iir<>  lapach, 
Cu  '11  riilih  n>u'ha  ^a«-li    mai^'  ort.  a   laoich; 
Nam  ha  treun  anus  an  fheachd  thu 
Hhiodh    tu    ainmt'il    mar     ghaisgeaob     ai<^ 

daoin'. 

'S  inairj^  a  Miajzi-adh  an  dorn  ort 
Xan  ciiiivadh  tu  'n  t.'-racliil  ^a  thaobli; 
(  'ha  n  -l>h  ft-ar  a  thoirt  cuis  dhiot, 
Mar  mo  hharail,  an  tnlih  so  de  'n  chaol. 

Gaol  peathar,  gaol  brathar, 

Canl  athar  is  niathar  «run  cheist, 

Gaol  mna  oig  a^us  leannain 

Mar  nach  faodadh  iad  fhalach  no  chleith, 

•  Jaol  na  innatha  ?thug  cioch  dhuit  . 

'S   mu   'n    ^hniomh    sin   cha   b'   aireach   i 

dheth; 

Bha  sud  agad  a  Mhartuinn, 
'S  tha  iad  uil'  air  an  cradh  as  do  leth. 

'S  beag  an  t-ionghnadh  do  mhathair 
'Bhi  gun  aighear,  gun  slainte,  gun  sunnd; 
[sa  suilean  bhi  dortadli 
Ri  sior  shileadh  nan  deoir  os  do  chionn. 
(Jur  h-i  naidheachd  na  Ciadain 
A  bhrosnaich  gu  liathadh  a  ciil, 
Mu  'n  fhiflran  ghlan,  chiatach, 
Dha   'n    robh   tuigs'    agus    riaghailt   mhic 
Diuc. 

'S  beag  an  t-iongnadh  do  cheile 

A  bhi  airsnealach,  eisleineacli,  tinn; 

'S  a  bhi  trie  ort  a'  smaointinn, 

'S  a  bhi  'cadal  gle  aotrom  ga  chinn. 


56  CUMHA. 

Chaill  i  companach  guailne 

'S  an  robh  tuigs'  agns  uaisle  mhic  righ; 

Our  a  h-iomarl  bean  uasal 

A  bha  caoidh  an  fhir  shuairc  'tha  ga  dith. 

'S  ann  an  toiseadh  a  gheamhraidh 

A  fhuair  do  dheagh  chleamhnan  an  sgath; 

Chaill  iad  ceile  na  baintighearn, 

Ort  bha  'n  aghaidhgun  sgraing  air  dheagh 

dhreach. 

An  am  cruinneachadh  nan  uaislean, 
Ort  a  thigeadh  gach  tuairisgeul  ceart, 
'S  tu  Ian  modh  agus  eolais 
An  am  suidhe  mu  'n  bhord  ann  an  sreith. 

Bu  tu  marcach  nan  steud-each, 

Cha  robh  'n  taobh-sa   Dhuneideann  na  b' 

fhearr; 

Gu  'm  bu  tlachdmhor  thu  'd  dhiollaid 
Air   each   cruitheach   nior    briagha   'chinn 

aird, 

'Nuair  a  bhiodh  tu  air  Ghalltachd, 
;S  tu  gu  'm  buidhneadh  an  geall  leat  thar 

chaich; 

Bu  ioat  urram  gach  reise, 
'Fhir  iiihoirmhacant'  bu  bheusaichegnaths. 

'S  mor  an  naidheachd  am  bliadhna- 
Gu  bheil  La  -hasa  riabhach  gun  cheann; 
Ge  b'  e  rachadb  ga  fiachainn, 
Tha  a  seol'tan  's  a  riaghailt  air  chall, 
Tha  a  h-uaislean  's  u  h-islean 
A  sior-ionndrainn  an  t  Li  rein  a  bh'  ann. 
Ged  a  rinn  mi  sud  innse, 
Cha     do     chuir    mi    ceann-crioh    air    mo 
chainnt. 

Co  a  sheall  ann  ad  aodunn 

Nach  deanadh  deagh  fhaoilte  ri  d'  ghnas. 

'S  mor  na  bh'  ort  de  luchd  ionndrainn 

An  am  suidhe  's  a  chuirt  's  an  taigh  bhan. 

Bha  do  ghnothaichean  seasmhach, 

'S  gu  'm  bu  lionmhor  ort  teisteanas  ard; 


CUM  ii  \.  57 

I  Mi'  t'lin.i;  tliu  nil.-  ia«l  ;LM  ria^hailt 

Mar   a    dhi-anadli    in-:u-li    iarraidh    niiinli    'n 


Bha  tliu  fo'.diaiiitrarh,  laidir. 
Bha  thu  iri-cal,  1  al.harhdarh,  riiiin; 
Divarh  an  t    -ainhraidh  mar  -hiinadh  ort, 
I'lia      rulili     .linneart     no     fu:i.-li«l     aim     ad 

ghnui-. 

Fiamh  a  uliairr  ail'  do  mhula, 
'S   1.  11    phailt  blaths   ann   an   sealladh   do 

shul, 

'S  mor  an  leon  'thug  do  blias 
As  a  mhuinntir  a  dh'  fhag  tliu  's  an  Dun. 

Ciod  a  bhuaidh  a  bh'  air  duine 

Xadi  robh  suas  riut  bho  d'  mhullach  gu  d' 

bhrtig*. 

Bha  thu  macanta,  siobhalta, 
Cha  togadh  tu  strith  's  an  taigh-6sd'; 
I.an  de  chcill  is  de  ghliocas, 
Lan  de  dh-eolas  's  de  thuigse  'bha  mor; 
Cuimhneach,  seulltuinneach,  riunail, 
'S  cha  robh  mealladh  aiu    briathraibh  do 

bheoil. 

'S  ann  na  laighe  gun  eirigh 

Tha  'm  fear  mor  nach  d'  rinn  eucoir  air 

neach  ; 

Gu  'n  robh  tuigs'  agus  reusan 
A  streup  riut  le  cheile  mu  seach. 
Hha  thu  ceannegalach,  treubhach, 
Bu  leat  urram  nan  ceud  air  an  fhaich'; 
Bha  thu  modhail,  Ian  eolais, 
Is  a  h-uile  ni  coir  ann  ad  bheachd. 

Bha  thu  caoimhneil  gun  ardan, 

'S  tu  a  sior  chur  do  chairdeis  an  liad; 

Bha  thu  iochdmhor,  ro  bhaigheil 

Ris  gach  duine  'bha  'n  sas  agad  riamh. 

'S  i  mo  bharail  gu  laidir 

Gu  bheil  t'  anam  Ian  shabhailt'  aig  Dia; 


58         BRIATHRAN  FHINNT  HI  FEARGHTTS, 

'S  iomad  beannachd  le  durachd 
'Bha,   'n   uair  dh'   fhalbh  thu,   gu  'chuirt 
leat  a'  triall. 

Bha  thu  't  iasgair  's  ad  shealgair, 

Gun    robh    cuimse    gun    chearb    ann    an 

laimh; 

'S  i  do  shuil  bu  ghlan  dearcadh, 
Gas  thu  dhireadh  's  a  dh'  astar  nam  beann. 
Anns  a  h-uile  deagh  chleachdadh 
Bha  do  shuil  is  do  thlachd  gu  fior  theanii; 
'S  bho  'n  la  'chaidh  thu  fo  'n  fhuar-lic 
Tha  do  chairdean  bochd  truagh  dheth  mu 

'n  call. 


BRIAIHRAN  FHINN  RI  FEAR- 
GHUS. 

Bha  Fionn  agus  a  naimhdean  mu  choinn- 
imh  a  cheile.  Ghairm  Fionn  air  Fearghus, 
a  mhac,  agus  chuir  e  air  ceann  an  t-sluaigh 
e  gu  dhol  a  sios  do  'n  bhlar.  Labhair  e  ris 
aims  na  briathraibh  a  leanas: — 

C'  ait  a  bheil  an  og  iolair  fhu  aim  n  each 
'Bu  tartrach  sgiath  am  feachd  a  chruadail. 
Cha  b'  fhbthnan  le  'n  »lo  sgaoil  thu  'm  blar, 
'S  cha  bu  lorg  leinibh  do  shleagh  ad  laimh. 
Chi  mi  orra  colg  a  chatha; 
'S  leats',  a  mhic,  an  diugh  an  latha. 
Lub  an  t-uaibhreach  's  na  buail  am  fann, 
'S  am  fuil  a  mhiodhair  na  truaill  do  lann. 
Mur  tuit  na  trein  cha  'n  eirich  do  chliu, 
'S  taibhsean  nan  speur  gu  d'  cheum  cha 

dig  dluth. 
Caomhainn   an    lag,    ach   an    aghaidh    an 

laidir 
Bitheadh    mar   dhoire  ri  theine  do  ghair- 

dein. 

Mar  ghaoth  gu  seideadh  na  caoire 
Bidh  mo  ghuth-s'  air  an  raon  so  lamh  riut. 
— Bho  "Shean  Dana." 


OtfBXK   no  'N  I.IIKI.IN.  59 

i»l SKIN  DO'N  GHREIN  AN  AM 
ELRIGH. 


A  .j-lii  i.-i;i   H8   li  •  ;_•   rnliai<  im-,  'i  t  u  'g  &rigb 
Ail   .-li-il.litil.il  suir  lr  d'  chiiililian  aillidh, 

!s  ail  ceuman  <i«.  th.-.u-hd  air  an  annarh, 

,  ra'-rhan  inrar  >a    ^-lilt-anil    n 
Tn.iinh     dhriiu-hd     nan     caoin     t'hfas     tha 

croitiu  uamr 

Ag  en  iuh  a  -uas  gu  bras  ad  chomhail, 
Is  tilidh  bhinn  nan  coilltcan  t'a-ail 
A  cur  failt'  ort  gu  moch  le  'n  oran. 

Ach  c'  ait  a  bheil  air  sgiathan  siubhluch 
Koiinh  ghloir  do  ghnuise  triull  na  h-oidh- 
ohe! 

Is  c'  ait  a  bheil  aig  duibhr'  a  comhnuidli, 
Is  uanili  chi»>;i(-h  nan  rrultan  soillseach  ? 
'N  trath  leanas  tu  'n  ceuman  gu  h-uallach, 
Mar  shealgair  ga  'n  ruagadh  's  na  speman; 
Tims'  a  direildli  nan  aonacli  an  la, 
\S  iadsari  air  beanntan  fas  a  leutnnaich. 

'S  aoibhinn  do  thriall  a  sholuis  aghmhoir, 
A  sgaoileas  le  d'  dhearrsadh  gach  doinionn, 
Is  rraiseach  do  chleachdan  dliith  6r-bhuidh 
A  stiiimli  siar  's  do  dlioigh  ri  pilleadh. 
Le  seachran  an  dall  cheo  na  h-oidhche, 
Cha  <;lilacar  thu  a  chaoidh  ad  chursa, 
Is  doinionn  dhoirbh  nan  cuantan  gabhaidh 
Cha  seid  le  'n  neart  gu  bratli  o  t'  iul  thu. 

Le  gairm  na  ciuin  mhaidne  bidh  t'  eirigh, 
Is  do  ghnuis  fheillidh  'dusgadh  sonais, 
A  fogradh  na  h-oidhch'  o  gach  aite 
Ach  suil  a  bhaird  nach  faic  do  sholus. 
Ach  mar  ta  mise,  a  ghrian  mhaiseach, 
Bidh  ti.a-a  tli.<tlia  t,  ant'hann,  aoslmth; 
Do  shiubhail  mall  'ad  cluiaii  t  'sna  >peuran, 
Do  shuil  gun  leirsinn  's  tu  a  t'  aonar. 


60    IS  LUAINEACH  M'  INNTINN  AN  NOCHD. 

Do  ghnuis  bidh  doilleir  mar  a  ghealach, 
Do  shlighe  cha  lean  thu  'sna  speurau; 
Binn  chaismeachd  na  maidne  cha  chluinn 

thu,' 

Bidh  tu  mar  shaoidh  gun  luaidh  aireirigh. 
An  sealgair  seallaidh  'n  ear  o  'n  leacain, 
Ach  cha  'n  fhaic  e  'teachd  t'  aogas  sgiamh- 

ach; 
Bruchdaidh    a    dheoir    's    e    pilleadh     fo 

smalan, — 
'  'A  mhadaidh  mo  ghraidh,  threig  a  ghrian 

sinn." 


Tha  na  rannan  so  air  an  tabhairt  bho 
"Shean  Dana"  Mhic-a-Ghobha.  Cha  'n 
fheil  fios  co  a  rinn  iad;  ach  tha  e  Ian 
chinnteach  nach  do  rinn  Oisein  iad.  Ge 
b'e  co  a  rinn  iad  's  e  's  docha  gu  '11  deach 
an  deanamh  fada  mu  'n  do  rugadh  an 
t-Ollamh  Mac-a-Ghobha. 


IS    LUAINEACH    M'    INNTINN 
AN  NOCHD. 


Is  luaineach  m'  inntinn  an  nochd, 
Ge  beo  mi,  cha  bheo  mo  thlachd; 
Mo  chridh'  air  seargadh  am  uchd, 
'S  trom  dubhach  m'  inntinn  gu  beachd. 

Is  amis  an  araieh  so  shios 

'Tha  bhean  's  meachair,  min-gheal  cruth: 

Deud  air  dhreach  cailce  na  beul, 

Bu  bhinne  na  teud  a  guth. 

Mar  chobhar  an  uisge  ghloin, 
Mar  eala  ri  uisge  mear, 
Mar  chathadh-cuir  air  uchd  sleibh 
Bha  '11  leug  mu  bheil  mi  fo  smal. 


CUM  11  \. 

l',u  inhin  'i  I'll  iiili..«lliar  :i  -nil 
I',,  inhal'  air  nadi  l>rii<-li«l;i<!li   IX 

•  Mi  mar  an  ••aurami  <learg, 
Air  l:i-;ulh  mar  illn-alMi  an 

Meoir  fhionna  air  lilm-un  l.an'. 
lYM  solui^  a  I)'  aillc  Miuadli: 

Ochan  nan  och !  V  oruaidh  an  caa 

An  grailh  thug  mi  «lh'  i  r'a  luai.lh. 

Cha  diricli  mi  aonach  no  bi-inn, 
Mo  clifiim  air  lu-arhudh  tii; 
Aiuhrar  clia  <li<j;  air  m.>  ^hniiis 
Gus  an  dean  an  iiir  mi  slan. 

Mar  ^liraiune  mulluich  na  deis, 
Mar  ghaUan  'sa  clioill  a  fas, 
Mar  ghrein  u  folacli  nan  reul 
Bha  thu  feiii  am  measg  bhan  ailt'. 


61 


CUHMA 

Do  Mhr.  Domhnall  Mac-Neacail,  a  chaoch- 

ail  'sa  bhliadhna  1802. 

A  neonan  bhan  a  's  alllidh  snuadh, 

Gu  cairdeil  sgaoil  'mach  thar  na  h-uaigh'. 

An  so  tha  slut'  an  laoch  bha  treun; 

Bu  mhor  a  uihath  's  bu  bheag  a  bheud. 

Tha  cheolraidh  bronach  air  gach  taobh; 
Cha  chluinn  iad  tuill'  a  chomhradli  gaoil. 
Na  'chadal  trom  tha  'in  fiubhaidh  coir, 
Bu  ghrinne  beus  's  bu  chaoine  gloir. 

Cha  'n  fhaic  an  t-aineol  tuill'  a  ghnuis, 
A  sgaoileadh  fuachd  's  a  ghluaiseadh  run. 

Tha  'n  "-aire  blath  's  an  fhailt'  gun  fheall 
Air   caochladh   dreach    's   an   cleaclul    an 
chall. 


62  CUMHA. 

'Nis  faodaidh  'm  fear  a  thig  an  cein 

A  sgeul  a  dhathadh  reir  a  bheus', 

Bho  'n  dh-innseadh  dha  gu  'n  d'  threig  am 

beul 
A  mhaoladh  gath  na  teanga  breig'. 

Thig,  'fhir  a  shiubhleas  thar  an  raoin, 
Is  faic  an  crothan  boidheach  aoil; 
Rach  agus  doirt  an  sud  do  dheur, 
Oir  b'  airidh  e-san  'tha  fo  'n  fheur. 

Eoin  bhinne  's  moiche  'dhuisgeas  fonn, 
Taoniaibh  an  so  bhur  ceolan  trom, 
Is  biodh  bhur  guth  gu  tiamhaidh  trie; 
Bu  bhiun  a  bheul-san  tha  fo  5n  lie. 

A  ghrian  a's  aillidh  ceuman  shuas, 
Do  ghathan  blatha  doirt  mu  'n  uaigh; 
Bu  shamhl'  do  dhearrsaidh  cridh  an  trein 
A  chi  thu  'n  so  fo  smachd  an  eig. 

A  bhean  na  ceill'  a  's  caoine  snuadh, 
Na  biodh  do  dheoir  a  ruith  cho  luath, 
Cha  mhair  an  cadal  so  a  chaoidh, 
Is  chi  fhathast  run  do  chridh'. 

Seadh,  chi  thu  e  'san  t-saoghal  chian, 
Mar  dhearrsadh  grein'  nach  caochail  sian; 
'N  sin  sguiridh  bron  is  sileadh  dheur, 
'S  cha  sgar  am  bas  sibh  'chaoidh  o  cheil'. 

A  chlanu  mo  ghraidh  a  's  aille  dreach 
Na  biobh  an  comhnuidh  choir  nan  leac; 
Ged  chaill  sibh  athair  baigheil.  ciuiu, 
Tha  agaibh  fhathast  reul  gu  'r  stiur'. 

'S  ni  'n  alladh  ghlan  gun  smal,  gun  smiir, 
A  dh'  fhag  e  air  an  taobh  so  'n  uir, 
Fior  chairdean  duibh  's  gach  ait  an  teid; 
Cha  'n   eagal   duibh,   's   leibh   gradh   nan 
speur. 


N   I7I801 

Oran  an  Uisge-bheatha. 

,.,.     |;   w,   ,    M.I.     M   \.       I   \IN      MUM       IM..II  A1N. 

m  ..jri-h  anna  a  mliaduiiin  «lh  ..ml. 
•ni  il..l  am  madi  UH  in'  sheiffob 
Gu  'M  «l'  tha.  -hair  MgUeST  ya-'la  riiim, 

'S  bu  chart  hannarh  a  -h.-ana.-ha-. 
Nuair  thaitinn  fh«-ara<  -rlmi«l«-a«-hil  rium 

(in  Miiurartarh  li-i^  illT  fhall.h  mi: 
Thug  e-sau  liharr  an  ratliad  mi, 

'S  dli'  t'l'a^  >i»  :m  gnothach  ainmeiL 


Ged  dh'  fhalbh  mi  air  an  turus  ud, 

Air  in'  urras  1.  ha  mi  'amaointinn 
(,u  'in  1m  mhatli  an  trarna-lli  dhomh 

Nan  tarainn  a  hliith  saor  uaith'. 
Thachnir  «-uid  «!«•  'diainlt-an  ris 

Dh'  am  1)'  al.hai-t  ;.  l.hith  'n  gaol  air, 
'g  cho  fad  'sa  mhaireadh  fairdein  dhaibh 

Bhiodh  pairt  deth  air  a  thaobh-saa 

Nuair  bha  mi  greis  na  'chomunn 

Bha  mi  'n  -in  a  togairt  falbh  as, 
Ach  fhuair  mi  e  cho  caoimhneil 

'S  gu  'n  do  dh'  fhoighneachd  mi  de  b 

ainm  dha; 
Thuirt  esan,  dean  air  t'  athais 

Is  glaodh  fhathast  air  an  t-searbhant  — 
Thig  's  lion  an  soitheach  solasach, 

Am  fear  tha  'n  st6p  mar  ainm  air. 

Ghnog  mi  mas  a  ghurraich, 

'S  chuir  mi  cuireadh  air  an  t-searbhant  ; 
Smaoinich  mi  o'n  dh'  fhuirich  mi 

(iu  'm  faighinn  bun  a  sheanachais. 
Dh'  fhaighneachd  mi  co  'shloinneadh  dha, 

Ged  cheileadh  e  de  b'  ainm  dha, 
Is  thuirt  e  rium  gu  faoilteach, 

Cha  bhith  aon  diu  ort  an  dearmad. 

Ma  tha  thu  'g  iarraidh  eolais  orm, 
'S  gu  bheil  thu  feorach  m'  ainme, 


64  ORAN  AN  UISGE-BHEATHA. 

Gu  'm  faigh  thu  fios  mo  shloinnidh 

Le  bhith  uine  bheag  na  m'  sheanachas. 

'S  mi  mac  na  poite  duibhe, 

'Bhios  na  suidh'  am  bun  a  ghealbhain; 

'S  e  'n  t-eorna  buidh'  a  's  athair  dhomh, 
'S  i  'n  atharnach  mo  sheanamhair. 

Ma  's  e  's  gur  tus'  an  urra  sin 

Is  curaidh  fearail  calm'  thu. 
Cha  'n  fhaca  mi  fear  eallaich 

'Bheireadh  barrachd  ort  an  Albainn. 
Gu  dearbh  bu  deagh  fhear-gnothuich  thu, 

'S  bu  chomharraicht'  air  falbh  thu; 
Bu  dannsair  math  le  fidhil  thu, 

'S  nad  shuidhe  bu  tu  'n  seanachaidh. 

Bu  mhath  air  cheann  gach  feum'  thu, 

Bha  thu  treubhach  gun  bhith  cearbach; 
Bu  trie  thu  air  na  feilteachan, 

Bhiodh  speis  dhiot  aig  luchd-bargain; 
Cha  bhiodh  ait  an  suidheadh  iad, 

Nach  guidheadh  iad  fear  t'  ainm'  ann; 
'S  tu  b'  fhianuis  air  an  cumhnantan, 

'S  bhiodh  trian  de  'n  chuis  na  t'  earbsa. 

Bu  leoghann  treubhach,  sgairteil  thu, 

Cha  robh  thu  lag  no  leanabail; 
'S  mur  biodh  iad  ga  do  bhaisteadh, 

Gu   'm   biodh   cuid    dhe    d'   bheairtean 

ainmeil. 
Dbuisgeadh  tu  na  cadaltaich 

'S  gun  lagadh  tu  'm  fear  amasguidh; 
Is  dheanadh  tu  'm  fear  lapach 

Chur  an  staid  an  fhir  bu  mheanmnaich'. 

De  'nis  is  aite  fuirich  dhuit, 

No  bheil  do  bhunait  dearbhte  ? 
No  'm  bi  thu  aig  daoiri'  uaisle, 

Mar  a  bha  thu  uair  dhe  t'  airnsir  ? 
Is  minig  a  bha  fuaim  ac'  ort 

Gad  chur  an  cuachan  airgid; 
Bhiodh  uisge  teth  is  fuar  aca 

Ri  truailleadh  do  mhac-meanmna. 


>'•• 

Cliu  'n  fhuiliii^  ia<l  an  'Ira-da  mi, 

Tlia  ail-!.,  ae  KgOl  anMiarr 
<ia  "n  lionailli  Iri-  an  -tataluchd; 

Tha  in'  t'liailradli  -a  r»>  >huarbh  leo. 
Clia  li-ij:  iad  liall  nan  lathair  (liom 

Bho  'n  tlia  mi  'ta>  an  All>ainn: 
'S  fen  IT  lion  is  ruina  \s  bninndaidh  leo, 

'Tlia  tigh'nn  a  nail  thar  fairge. 

Cur  triiothach  tlia  ro  chruadalach 

Ma  chumar  bhuainn  do  ohdmhradhj 
Gu  'n  deid  a  chuis  bho  eireachdas 

Ma  cheilear  air  an  st&p  thu. 
Do  ghlasadh  ann  an  seileirean 

Gun  choire  tha  e  neonach, 
'S  gur  h-iomadh  fear  a  theireadh 

Nach  bu  bheag  air  thu  na  'sheomar. 


Rugadh  Raonall  Domhnallach — Raonall 
Mac  Iain  Mhic  Eoghain — an  sgire  Mhinjr- 
inis  'san  Eilein  Sgitheanach.  Bha  e  na 
'dhuine  geur  deas-chainnteach,  agus  na 
dheagh  bhard. 


Marbhrann  do  Thomas  Friseal. 


LE  MB.  SEUMAS  MAC-ORIOGAIR,  D.   D. 

Air  Fonn- — Mac-Griogair  a  Ruadh-Shruth. 

Lion  mulad  ro  mhor  mi, 

Cha  tog  ceol  e  o  m'  inntinn; 
Chuireadh  caidreach  mo  sholais 

Fo  na  foidibh  gu  h-iosal. 

Bha  do  chridhe  ro  bhlath  dhomh, 
'S  e  mo  chradh  thu  bhith  dhith  orm; 

Co  a  lionas  dhomh  t'  aite 

'Measg  na  dh'  fhag  thu  'san  tir  so. 


66        MARBHRANN  DO  THOMAS  FRISEAL. 

Bu  trie  ar  n-uaigneas  an  seomar, 

'S  bhiodh  ar  comhradh  gun  mhiothlachd; 

Cha  bhiodh  sgannal  no  sgleo  ann. 

'S  bhiodh  an  comhnuidh  gradh  Chriosd 


Bha  thu  measail  mu  'n  reachd  ud, 
'Chuireas  peacaich  fo  dhiteadh; 

'S  cha  b'  ain-fhios  dhuit  an  cleachdadh 
'Chuireas  dreach  air  a  Chriosdaidh. 

Bha  thu  misneachail,  dana, 
Bha  thu  laidir  'na  t'  inntinn; 

Cha  bu  toil  leat  an  t-ardan, 
Is  cha  b'  aill  leat  e  'chinntinn. 

Bha  thu  uasal  na  d'  bheusaibh, 
Bha  thu  eudmhor  mu  'n  fhirinn; 

Bha  thu  foghainteach,  treubhach 
'Nuair  a  dh'  eireadh  an  strith  aic'. 

B'e  do  ghnath  mu  'n  do  theasd  thu 
Bhith  ri  d'  dhleasdanas  sinte; 

Anns  gach  dreuchd  san  do  sheas  thu 
Bha  thu  freasdalach,  cinnteach. 

Lamh  'thogail  nan  salm  thu 
An  taigh-searmain  na  sgire; 

'Chuireadh  'mach  iad  gu  dealbhach, 
Gun  chearbaich,  gun  diobradh. 

Ann  an  cleir  is  an  seisein 

'S  trie  a  sheas  thu  droch  shide; 

Ursainn-chatha  na  h-eaglais' 

'N  aghaidh  beagnair  luchd  mioruin. 

'S  trie  a  dh'  fhuiling  thu  'n  cul-chainnt, 
Dh'  fhag  do  ghiulan  fo  bhinn  iad; 

Dh'  fhag  do  chaithris  is  t'  umhlachd 
Goirt,  ciuirte  'n  an  cridh'  iad. 


OKA  67 

Fas  do  theaghlaich  bu  mhiann  leat 
Anns  nil  diaiihm-hd  narh  .liol.aii  ; 

Chlearhd  tiui  ucinulh  'n  -im  ti:unn< 
(Jun  a  shianadh  gu  diomhair. 

'S  iomadh  Sabaid  'thug  teist  ort 

Nach  robh  leisge  no  sgios  ort, 
Ann  an  teugasg  dhaibh  cheisdean 

N  an  leas  as  a  Bhiobull. 

Bha  thu  caoimhneil  ri  d'  nabuidh, 
Thoill  thu  'ghradh  is  a  shiochainnt; 

Bha  thu  fialaidh  mu  t'  fhardaich, 
Bu  mhath  'phairteachadh  bldh  thu. 

Sheas  thu  gnothach  na  duthcha 

Le  Ian  churam  's  le  dichioll; 
Ma  's  ann  air  breth  no  air  "  Jury," 

B'c  do  run  a  bhi  dileas. 

Nam  biodh  do  shliochd  a  bha  craiteach 
An  la  dh'  fhag  iad  'sa  chill  thu, 

'Leantuinn  t'  eiseimpleir  alainn, 
'Scab'  fhearr  dhaibh  na  miltean. 


Oran 

Do  Chalum  Caimbeul,  Tighearna  Bharra- 
mholaich,  agus  Fear  Bhaile-Phetris,  an 
Tireadh. 

LE  GILLEASBUIG  MAC-PHAIL. 

Luinneag. 

Togamaid  fonn  's  neo-throm  gu'n  togamaid, 
Togamaid  fonn  le  furan  gu  eislean, 
Togamaid  fonn 's  neo-throm  gu'n  togamaid. 

Gu  ma  slan  do  na  h-uaislean 
Air  Di-mairt  a  rinn  gluasad 
Le  an  sgioba  math,  fuasgailteach, 
Deas,  cruadalach,  gleusda; 


68  OBAN. 

'Dhol  air  tir  anns  an  Oban, 
Far  an  cruinnich  iad  comhla, 
Air  an  tarruinn  gu  h-eolach 
Ann  an  ordagh  fo  'n  eideadh. 

Cha  'n  fheil  leithid  bhur  caiptin 
Furasd'  fhaotuinn  air  chneasdachd, 
Fear  a  ghiulain  is  fhasain, 

Fear  a  chleachdainn  's  a  cheutaidh, 
Fear  ard  aignidh  's  a  chruadail — 
'S  e  nach  tilleadh  roimh  fhuathas, 
Gu  'm  bu  ghaisgeil  a  ghluasad 

An  am  bualadh  nan  geur  lann. 

'M  Barramolach  do  staoileadh, 

'S  aig  do  mhac  gum  biodh  t'  oighreachd, 

'Fhir  a  fhuair  do  chuid  saibhris 

Saor  bho  fhoill  is  bho  eucoir. 
Gu  bheil  t'  fhearann  fo  dhion  duit 
Le  bann  daingeann  bho  'n  righ  air; 
Is  bha  barantas  cinnteach 

Aig  do  shinnsireachd  fein  air. 

Tha  thu  spioradail,  meanmnach, 
Foinnidh,  daicheil,  deas,  calma; 
Tha  thu  smachdail,  neo-chearbach, 

'S  mi  gun  earbadh  a  d'  threinid. 
Bhiodh  na  Frangaich  fo  airsneal, 
'S  tu  ga  'n  ruagadh  's  ga  'n  sgapadh, 
Is  ga  'm  fagail  fo  d'  chasaibh, 

'S  iad  gun  chlaisteachd,  gun  leirsinn. 

'S  truagh  nach  glacadh  tu  'm  posadh 
Baintighearn'  eibhinn  Ian  storais, 
'S  i  am  lolachd  's  am  foghlum 

Anns  gach  doigh  air  do  reir-sa. 
Is  nan  deanadh  i  arach 
Mac  a  thigeadh  a  t'  aite, 
Bu  toilinntinn  le  d'  chairdean 

'S  leis  na  Gaidheil  gu  leir  e. 


ORAN. 

Ann  ;ul  lh:'ll:i  m<»r  rioiuhach 

Chril.htradll  rrnl   i-,  .',1   tiolia 

..ighrar  '§  toiliimtinn 
!>,  trarh  in  air  a  n'-ir  -in. 
Hhiiidh  daoin'  uai-lr  ^adi  latha 
A  tiuh'nn  ort  as  gach  rathad, 
'S  dhrant'  1«  s«')lus  am  Ix-atha 
An  taigh  tathaich  nan  ceudan. 


Cha  'n  o  chuirm  pun  an 

'(iheibheiulli  aoidneari  nui  «!' 

l^hiodh  a  bhranndaidh  gu  'r  deoin  aim, 

'S  sibh  ag  61  aic^i  cheile, 
'S  ui?ge-beatha  nain  fcadan, 
'Nl  na  fearaibh  a  leagadh, 
'S  a  bheir  bodaich  gu  beadradh, 

Is  gu  freagairtean  geura. 

'S  iomadh  botul  a  thraighteadh 
Leis  a  chomunn  chaomh,  chairdeil, 
De  'ji  leann  fhallain,  mbath,  laidir, 

Ann  am  fardach  na  feile. 
Gu  'm  biodh  iomairt  gu  diaii  ann 
Air  na  cairtean  's  na  dlsnean, 
Agus  seirbbisich  dhileas 

A  sior-dhioladh  luchd-feuma. 


Oran 

Do  Dhonnachadh  Ban  Caimbeul,  Tighear- 
na  Loch-nan-Eala. 

LE  SEUMAS  MAC-OILLESHEATHANAICH. 

Gu  ma  beairteacb,  sean,  buadhmhor, 

An  t-6g  uasal  gun  mheang; 
Chaidh  mi  'shealltainn  Di-luain  ort, 

'S  b'  fhaoilidh  'fhuair  mi  do  chainnt; 
Sar  cheannard  an  t-sluaigh  thu 

Ga  'n  cur  suas  ann  an  camp; 
'S  ann  dhuit  bu  duthchas  an  cruadal 

An  am  bualadh  nan  lann. 


70  ORAN. 

'S  e  mo  run  an  t-6g  sgiobalt7 

Dha  'n  dig  biodag  ghlan,  uir, 
Agus  paidhir  mhath  phiostal 

Mar-ri  crios  nam  ball  dluth, 
'S  claidheabh  caol  nan  tri  faobhar 

Air  do  thaobh  'chosnadh  cliu. 
'S  tu  'n  leoghann  armailteach,  curanb' 

'Bhuidhneadh  urram  's  gach  cuis. 

'S  ann  ad  cheann  a  bha  mhisneach, 

'S  ann  ad  chridhe  'bha  'n  reachd; 
'S  ann  ad  shuil  a  bha  'n  leirsinn, 

'S  ann  ad  bheul  a  bha  'n  smachd, 
Ri  am  cruadail  no  feuma 

'S  ann  ort  a  dh'  eireadh  an  gart; 
'S  beag  an  t-ionghnadh  leinn  tein  sud, 

'S  iomhaigh  trein  ort  le  tlachd. 

Marcaich'  sunndach  rian  seang  each, 

A  b'  aotrom,  eangarra  leum, 
Cruidheach,  aigeannach,  meanmnach, 

A  b'  fhior  mhearachdasach  ceum. 
Nuair  bhiodh  each  a  dol  tharba, 

'S  iad  le  gealtachd  gun  fheum, 
Dh'  fhanadh  tus'  ann  ad  dhiollaid 

Air  thus  chiad  a  cur  reis. 

Mac  an  athar  'bha  cliuiteach, 

'S  a  bha  fiughantach,  fial, 
An  am  seasarnh  na  curtach 

'Bhuidhneadh  cuis  am  measg  chiad ; 
Uasal,  iriseal,  baigheil, 

Sud  a  b'  abhaist  da  riamh ; 
Ursann-chatha  nan  Gaidheal 

Anns  gach  aite  ga  'n  dion. 

Guidheam  buaidh  agus  piseach 
Air  an  t-sliochd  'tha  na  'dheigh; 

Saoghal  fad  an  deagh  onair, 
Agus  sonas  d'a  reir 

Air  oighr'  6g  Loch-nan-Eala, 
Nach  toill  sgainneal  no  beurn, 


ORAN.  '  1 

'S  t'  aghaidh  aobhach  is  t'  ailleac  h«l 
A  toirt  barr  air  a  cht'-il. 

'S  tnor  an  oiuvir  dl.a  d'  dhuthaich, 

S  mor  an  cliu  dha  d'  chuid  tuath, 
Fhad  's  a  dh'  fhuir'eas  tu  aca 

'Bhith  ga  t'  fhaicinn  cor  uair, 
Nuair  a  theid  thu  do  Shasunn 

Thu  thigh'nn  dachaidh  le  buaidh, 
'S  gun  do  leithid  ri  'fhaotuinn 

Air  aon  taobh  dhinn  mu  'n  cuairt. 

Gun  do  leithid  ri  fhaotuinn, 

Ann  an  aobhachd  no  'n  dreach, 
Thall  no  bhos  mu  na  caoiltean; 

Bu  tu  'n  laoch  'dhol  am  mach. 
'S  beag  an  t-ioghnadh  gu  cinnteach 

Thu  bhi  rioghail  a*  d'  bheachd, 
:S  gur  a  h-ogh'  thu  do  Dhughall 

'Bhuidhneadh  cuis  an  am  feachd. 

An  am  cogaidh  no  sio-chainnt, 

An  am  strlthe  no  m6id, 
Gur  a  h-iomadh  fear  ullamh 

'Bhiodh  le  ghunn'  ann  ad  ch6ir. 
Nuair  a  ghlaodhteadh  lann  tharia, 

Bu  ghrad  i  'n  tarruinn  's  gach  d6rn ; 
'S  ann  le  cruadal  do  ghaisgich 

'Chluinnteadh  sracadh  air  fe6il. 

'S  nearachd  baintighearna  pheucach 

'Gheibh  bhuait  speis  mar  mhnaoi  phosd', 
Is  gach  buaidh  'th'  ort  mar  threun-fhear, 

'S  gach  bith  'tha  'g  eirigh  mu  d'  shroin 
Eadar  braighe  Loch-Eit', 

Do  theaghlach  fhein,  's  Loch-an-Eoin. 
Dhuit  bu  duthchas  an  Eala, 

'S  i  bho  shean  ann  ad  ch6ir. 

Calpa  cruinn  ann  an  osan, 

Troigh  nach  dochainn  am  mang, 

Ceum  brisg  aotrom  neo-thuisleach, 
Beul  nan  sgudalach  cainnt. 


72  ORAN. 

Suil  a's  aobhaiche  sealladh 
Fo  ohaol  mhala  gun  sgraing, 

Is  gruaidh  dhearg  mar  an  caorann 
Air  bharr  aotrom  nan  crann. 

Bha  thu  ardanach,  beachdail, 

Rioghail,  reachdmhor  gun  taing, 
Seasmhach,  cinn  teach  ri  t'  fhacal 

Ged  nach  glacadh  tu  peann. 
'S  mor  an  uaisle  's  an  t-urram 

'Tha  air  tuineadh  ad  chom; 
'S  ard  a  chraobh  as  an  d'  fhas  thu, 

'S  gur  a  laidir  a  bonn. 

Sin  a'  chraobh  a's  mor  onair, 

'S  lionmhor  sonas  is  buaidh, 
'Chraobh  a's  seasmhaiche  duilleach, 

A's  boidhche  cum'  agus  snuadh. 
Tha  slat  am  bliadhna  na  'mullach 

A's  laidir  fulang  ri  fuachd, 
'S  a  barr  air  lubadh  le  ubhlan, 

'S  cha  b'  e  'n  sugradh  am  buain. 

Na  faiceam  t'  fhearanri  gun  oighre, 

Na  do  bhaintighearn'  ri  bron. 
Tha  gach  duin'  ann  an  gaol  ort 

Le  miad  t'  aoigh  's  tu  cho  og. 
Biodh  do  mhac  ann  ad  dheoghainn 

Gabhail  liubhairt  'sa  choir; 
Fear  an  ionad  an  athar, 

'S  gach  aon  rathail  ri  'bheo. 

Ach  cha  'n  urrainn  mi  innseadh, 

Na  tha  'm  inntinn  ga  d'  reir, 
'H-uile  buaidh  a  tha  'fas  ort 

Ann  an  abhachd  's  an  ceill. 
Tha  gach  ni  'tha  ri  'inns'  ort, 

Sin  an  fhirinn  gun  bhreig, 
Mar  chleiteig  shneachda  ri  gaillinn 

'Tigh'nn  o  anail  nan  speur. 


OEAN  CONN8ACIIAIIMI.  73 

Oran  Connsachaidh   Eadar  Fear 
agus  Bean  mu  'n  Ol. 

LE  BARBARA  FHRI8EAL. 


Is  trie  ag  am  hare  sios  mi, 

Laii  miotihlachd  mu  fhear  mu  thaighe; 
Ach  ma  chaidh  thu  'm  fiadh  orm, 

M  bhriathar  cha  mhath  an  naidheachd. 
Gu  'n  d'  fhalbh  thu  moch  Di-ciaduiti 

Dh'  61  liiMia  do  Bhail'  na  h-amhunn; 
'S  gu  'm  faodadh  tu  bhith  lionte 

Is  naraicht'  air  miad  do  phathaidh. 

Ma  's  tu  bha  'cumail  feill  ann, 

Bu  gheur  thu  gu  gnothach  tapaidh; 
'S  ma  's  tu  a  bha  ga  h-eigheach 

Bha  feum  ort  ann  o  chionn  seachdain, 
A  cumail  sluaigh  ri  'cheile, 

'S  na  ceudan  diu  ann  ri  'm  marcaid; 
'S  an  am  dhaibh  a  bhith  sgaoileadh 

Gu  saoithreachail  a  toirt  pas  dhaibh. 

ESAN. 

O,  fire-faire  'Bharbara, 

'S  mi-dhealbhach  dhuit  a  bhith  fanaid, 
'S  mi  'g  61  do  dheoch-slainte 

'S  gach  ait  'sam  biodh  i  ri  'ceannach. 
O'n  a  dh'  fhalbh  gach  tabhairn, 

'S  gach  pairtidh  'bh'  ann  o  chionn  tara- 

uill, 
'S  mithich  teannadh  lamh-riut, 

Bi  Kaighail  ri  duine  falamh. 

ISE. 

'S  mi  nach  h-fheil  ga  t'  iarraidh, 
Cha    'n    fhiach    learn    do    chaitheamh- 

beatha; 
Gu  'm  faoduinn-sa  'bhith  eolach 


74  ORAN  CONNSACHAIDH. 

Mu  'n  phoca  nach  deanadh  gleidheadh. 
Sud  an  rud  a  leon  mi 

Mo  st6ras  'bhith  feadh  nan  taighean, 
Ga  chaitheamh  leat  gu  ropach 

An  stopan  de  'n  uisge-bheatha. 

ESAN. 

A  bhean  tog  dhiom  de  d'  thuaileas, 

Cha  chualas  gu  'n  robh  mi  misgeach; 
Is  bheir  mi  rogha  duais'  dhuit, 

'S  na  luaidh  e  ged  tha  mi  'nis  ann. 
Nuair  'thachradh  rium  fir  aoibhail 

'Bhiodh  caoimhneil  rium  le  'n  cuid  licair, 
Mur  ceannaichinn  fhln  's  mur  paighinn, 

Cha  b'  airde  na  'n  ceard  am  meas  mi. 

ISE. 
O  !  cha  do  dh'  iarr  mi  riamh  ort 

'Bhith  crion  ann  an  aite  duine, 
Ach  'bhith  mar  fhear  de  chach 

Ged  bu  chart  a  bhiodh  air  gach  urra. 
Ach  on  's  e  t'  fhasan-s'  paigheadh 

'S  gach  aite  'san  dean  thu  fuireach; 
'S  giorra  gu  mor  'bu  chara  dhuit 

Tamh  am  mach  air  do  thuras. 

ESAN. 
'Bhean  tog  dhiom  de  d'  ghoraich', 

'S  mi  br6nach  an  deidh  mo  dhibhe; 
'S  daor  an  ceannach  dhomh-s' 

Air  do  storas  na  ni  thu  bhruidhinn. 
Cha  'n  fhaigh  thu  fear  gun  duais  bhuait 

'Theid  suas  air  Bealach-an-ruighe; 
'S  ma  'chuireas  tu  a  sios  fear 

Gu  'n  iarr  e  ort  airgiod  dibhe. 

ISE. 
Is  mor  a  b'  fhasa  dhomhs' 

Airgiod  stoip  'thoirt  do  mo  sgalaig 
Na  thusa  a  bhith  'n  comhnuidh 

An  seomrichean  'g  61  nan  galan. 


RAINN    I)..    MIIA<   -(.III.".  \IK.  75 


O'll   tll.'l   tllll   M   illlllilH- 

Ch.-i  I.  it  choir  (limit  u  Uiith  ri  breamas, 
A  cur  cuid  dhaoine  coire 

•  ruiche  anus  gach  bail-ill. 


Rainn  do  Mhac-Griogair. 

LE   MR.  8EUMA8   MAC-GRIOOAIR,  D.  D. 

Tha  mo  chiabhan  air  glasadh, 

'S  mo  ghruaidhean  air  casadh; 

Gu  bheil  fiaras  is  airsneul  ga  m'  leon. 

Mi  bhith  'g  iargain  a  chinnidh 

Gus  an  trialladh  gach  filidh 

A  rinn  m'  arach  's  mi  'm  ghille  beag  6g. 

Bu  sibh  m'  airm,  bu  sibh  m'  aodach, 

Is  mo  chuilbheirean  caola, 

Is  mo  bhoghachan  daor'  air  dheagh  neoil. 

'Dheagh  Mhic-Griogair  nam  bratach, 

Gan  robh  gliocas  is  pailteas, 

Tha  thu  'n  ciste  chaoil  ghlaiste  fo  'n  fh6id. 

B'  ann  dhe  d'  fhasain  air  uairibh 
Crun  datht'  'thoirb  do  Ruairidh, 
Agus  aodach  ur,  uasal,  mar  ros. 

Nuair  a  dhlreadh  sibh  'm  bruthach 

'S  a  ghlaodh'  sibh  barr  giubhais, 

Gu  'm  biodh  luchd  nan  ad  dubha  fo  leon. 

Bha  mi  'n  lathair  an  latha 

'N  robh  do  bhraithrean  is  t'  athair 

Far  an  d'  fhag  sibh  nan  laighe  luchd-chleoc. 

Ann  an  geata  Rois-Duibhe, 

Far  an  do  sheasamh  do  bhuidheann, 

'S  iad  gun  eagal,  gun  phudhar,  gun  leon. 


76  GLEANN-A-MAILIDH. 

Luchd  bhualadh  nam  buillean, 

Jar  'm  bu  chruaidh  air  each  fuireach; 

Jiu  leibh  uachdar  is  urram  gach  gleois. 

JS  e  bu  dual  dhuit  o  d'  sheanair 
Bhith  gu  buaidheil,  deas,  fearail; 
Ann  an  cruadal  gu  'n  leanadh  sibh  'n  toir. 


1  laghannan  cruaidhe  a  bha  an 

aghaidh  Chloinn-Ghriogair  a  chur  air  cul 
sa  bhhadhna  1734.    Ghabh  na  Griogaraich 

&l  KI?O??  fl™  feln'  Ai£  a  cheart  am 
ghabh  824  dhiu  ri  Iain  Mac-Grioo-air  an 
Lanraic  mar  cheann-cinnidh.  Chaochail 
an  tnath  so  sa  bhliadhna  1852.  'S  ann  an 
sin  a  rinneadh  na  rannan  a  thus1  sinn 
seachad. 

Gleann-a-Mailidh. 

LE   CAIPTIN   PADRUIQ   CAIMBEUL. 

Fagaidh  mi  'm  baile  'san  t-samhradb, 
Is  theid  mi  do  'n  ghleann  againn  fhin  ; 

h  tilhdh  sinn  dhachaidh  'sa  gheamhradh 
A  chumail  nam  Frangach  bho  thir. 

'S  ann  againn  tha  'n  gleannan  'tha  uaig- 

neach; 

Cha  'n  fheil  cho  neo-luaineach  'san  tir, 
Cha  'n  fhaicear  leinn  duin'  ann  ach  buach- 

aill', 
Is  brogaich  a  cuartach'  na  frith. 

Ni  sinn  ann  cur  agus  cliathadh, 

'S  cha  treabh  sinn  am  bliadhna  le  crann; 
A  mhaduinn  bidh  againn  gu  iasgach, 

'S  am  feasgar  gu  nadhach  nam  bean. 

Gheibh  sinn  ann  cnothan  is  caorann, 
Is  gheibh  sinn  ann  braonain  gu  leoir; 


MAK1UIKANN.  " 

U'nlh  dearcagan-tithirh  :iir  f  ranch  ann, 
'S  rlia  t»'-iil  *iim  'n  traigh  inhaoraich  ri  'r 
beo. 


Bha  Padruig  Caimbeul  na  'chaiptin 
an  Reisiiiu-iil   Dnil.h.     Bha  e  na  shealgair 
mhath.      Chaochail   e    aig    Gearasdan 


ro 


Ionar-L6chaidh  'sa  bhliadhna    1816.     Cha 
do  ph6s  e  riamh. 


Marbhrann  do  Chalum  Ruadh 
Mac-Coinnich. 


LE  BUAIRIDH,  A  BHRATHAIR. 

'Righ,  gur  mis'  'tha  bochd,  truagh, 

Is  trie  deoir  air  mo  ghruaidh, 

'S  mo  is  trie  mi  ri  luaidh  mo  dhoruinn; 

'S  mi  ri  cumhadh  'n  fhir  ruaidh, 

'Dh'  fhag  mi  thall  thai-  a  chuain, 

Far  nach  cluinn  mi,  a  luaidh,  do  ch6mh- 

radh. 

'S  e  mo  chridhe  'tha  bruit', 
Is  trie  snigh'  air  mo  shuil, 
Is  thuit  m'  inntinn  gu  turs'  is  br6n  dhomh. 
Is  ann  agam  'tha  'm  fath, 
'S  mi  a  chaill  mo  dheas  larnh, 
Mo  thasgaidh,  's  mo  bhrathair  ro  mhath. 

Aona  bhrathair  mo  ghaoil 

Dh'  fhag  cho  muladach  mi 

Is  nach  urrainn  dhomh  inns'  mo  dhoruinn. 

Is  ann  dhomhsa  'tha  buan, 

'H-uile  mionaid  is  uair, 

A  bhith  cuimhneachadh  buaidhean  t  oige, 

'S  cha  'n  fheil  lighich'  fo  'n  ghrein 

A  leighiseas  mo  chreuchd; 


?8  MARBHRANN. 

Cha  dean  sin  ach  Mac  Dhe  na  gloire. 

Brio   n  a  thainig  gun  dail 

Ortsa  sumanadh  bais 

Thuit  mo  chridhe  gu  sail  mo  bhroige. 

Sud  am  bas  'thig  gu  teach 

Air  sliochd  Adhaimh  fo  leth; 

Rinn  an  namhaid  air  creach  le  seoltachd 

Mur  b'  e  'n  Ti  le  'mhor  ghras 

A  rinn  seasamh  'n  ar  n-ait, 

Bhiodh  sinn  uil'  aige  bathte  comhla. 

I  ha  mi  'n  dochas,  a  ghraidh, 

Gun  d'  rinn  creideamh  thu  slan 

Anns  an  Ti  'sa  bheil  fath  ar  dochais. 

Cha  'n  fheil  teagamh  'nam  chridh' 

Nach  fheil  t'  anam  an  sith 

Mar-ri  ainglibh  a  seinn  nan  oran. 

Bu  mhi  'n  t-Oisein  bochd,  truagh, 

'S  mi  a  dh'  fhaodadh  a  luaidh, 

Gu  'm  bu  diombuan  neo-bhuan  do  sheorsa. 

.Kha  md  foghainteach,  garbh, 

'S  bha  iad  math  air  ceann  airm, 

'S  bu  mhath  cuid  diu  gu  sealg  fear  cr6ice. 

Uhunriaic  mise  thu-fein 

Uair  nach  faicinn  air  feill, 

No  'n  co-thional  nan  ceud  aig  6rdagh, 

Fear  'bu  smearaile  ceum, 

Air  an  rathad  lorn,  reidh, 

'S  tu  a  gluasad  fo  t'  eideadh  Domhnaich. 

Thigeadh  feileadh  nam  ball 

Mu  na  cruachain  'bu  trom, 

'Se  nach  feumadh  bhi  gann  na  'dheanamh,— 

Gartan  craobhach,  caol,  datht', 

'S  osan  gearr  de  'n  chlo  bhreac, 

Bho  laimh  taillear  'bu  mhath  gu  'fhiaradh 

Air  an  iosgaid  ghil,  dhluth, 

'Bu  ro-shoilleir  fo  'n  ghlun, 

Air  an  dearcadh  gach  suil  air  lianaig: 

'S  cha  bu  chladhaire  thu 


MAIU'.HKANN.  79 

Nu.-iir  a  diuirt'  thu  gu  d'  uhiil, 
'S  cliu  i-'»l.h  taisu   na.l   <rhnui-   <_ni  stnochd- 
udh. 

Mo  ghradh  an  spalpaire  griim 

Air  an  lai-jheadh  na  rainn, 

Air  nach  d'  rainig  an  aois  mhor  bhliadhn- 

aibh; 

Dha  'n  robh  cridhe  neo  thoinnt', 
Leis  nach  d'  rugadh  an  fhoill, 
1 'ail-teach,  furanach,  foirmail,  fialaidh; 
Fear  fior  mhodhail  's  e  ciuin, 
S  iiamhaghair'airaghnuis, 
'S  e  'na  labhairt  cho  muint'  n  niaighdmn; 
Ann  an  cruadal  's  an  turn 
'S  tu  nach  teichcadh  air  chul, 
'S  bha  thu  fearail  an  cuisean  saighdeir. 

Gur  h-e  'n  t-eug  'bha  gun  bhaigh, 
Bhuail  e  palsaidh  'nad  laimh, 
'Chaidh  le  suraanadh  bais  ga  t'  iarraidh; 
Is  maor  le  'n  d'  theidear  an  t-aog 
Nach  gabh  cumha  no  els, 
Ach  'bhi  umhailt'  gach  taobh  gan  larr  e; 
'S  maor  e  'bhagras  gach  righ, 
Anns  gach  cath  agus  strith 
'Chumadh  cogadh  fad  mhiltean  bhadhna. 
Tha  e  treun  aims  gach  blar, 
Is  lann  gheur  na  dheas  laimh 
Do'm  feum  uile  shliochd  Adhaimh  striochd- 
adh. 

Bho  'n  a  sheol  mi  thar  cuain^ 
Do  'n  tir  iomallaich,  fhuair  s', 
Fhuair  mi  carrachdainn  cruaidh  gu  leoir 

innt', 

Bho  'n  dh'  eug  Mairi  mo  riiin, 
'S  a  chaill  mi  fradharc  mo  shul, 
'S  mor  gu  'm  b'  fhearr  learn  bin  n  duthaich 

m'  eolais. 
Gu  bheil  m'  aigneadh  gach  uair 


80  ORAN. 

}'Ruith  an  null  thar  a  chuain, 


11  beoCeUm      °halUim  RUaidh   's  nach 
'S  mi  mar  dhuine  gun  cholg 
l)e  an  spuillbeadh  'chuid  airm 
8  gur  h-e  cumha  nam  marbh  k  leon  mi. 

Tha  gach  fear  'thig  as  ur, 

G  inns'  a  chorr  dhe  do  chliu 

De  na  thainig  an  tubh  s'  tfcar  fttirge. 

S  bidh  gach  fear  a  dh'  fhan  thall 

Lur  an  aonta  na  'cheann 
Nach  deach  aon  ni  'chur  meallt'  ad  mharbh- 

rann; 

A  laoich  mhisneachail,  threin, 
l>ha  n  robh  gliocas  le  ceill 
Anns  gach  subhailc  'bha  ceutach,  ainmeil; 
Nis  on  bharc  ort  an  t-eug 
Thuit  an  cul  as  mo  sgeith 
S  mi  gun  bhrathair  fo  'n  ghrein  bho  'n  dh' 
inalbh  thu. 


Oran 

Crabhart,  a  Tireadh 

agus  a  rinn 


LE  GILLEASBTJIG  MAC-PHAIL. 

Fonn:—  Air  tuiteam  am  chadal. 
Gu  'n  d'  fhuair  mise  sgeul 
;Thug  toilinntinn  dhomh  's  eibhneas, 
o  a  neartaich  mo  speiread 

Na  's  treine  na  bha  mi; 
Sgeul  'thug  gu  bhith  6g  mi; 
An  aois  chaidh  air  fogradh, 
S  cha  dig  i  ga  m'  ch6ir, 

Sin  mo  dhochas  gu  laidir; 
An  apis  ghreannach,  shuarach, 
Bho  n  dh'  fhogair  mi  bhuam  i, 


ORAN.  81 

(  lu  'in  hi  mi  gle  ualladi 

'I  >.  MII*  n  id  -ii  :i^  m.-ir  a  b'  abhaist; 
'S  e  'n  sgeul  a  dh'  fhag  aiit  mi 

(in  lihi-il  an 


Thar  sailo  'tigh'nn  duchaidh 
A  dh'  fhaicinn  a  chain  lean. 

A  Dhomhnaill  gur  toil  leinn  thu, 
Slainte  gun  ghainne  dhuit, 
Solas  nach  teirig  dhuit, 

'S  eireachdas  laitheil. 
Gnuis  thaitneach  a  chiataibh, 
Cridh'  flathail  na  fialachd; 
lochd  's  beannachadh  Dhia  ort, 

'S  deagh  riaghailt  a'  fas  riut. 
'S  beag  ionghn'  thu  'bhith  fiaohail, 
Cha  choill'  'san  robh  crionach 
Bho  'n  d'  rinn  thusa  clnntinn, 

De  'n  fhior  fhuil  a's  aird'  thu. 
'S  fuil  rioghail  gun  truailleadh 
'Tha  'direadh  mu  d'  ghuailibh 
Na  'sruthain  mhear'  uasal, 

'S  cur  uabhair  ad  nadur. 

A  Dhomhnaill  na  'n  digeadh  tu 
Thogadh  mo  chridhe, 
'S  cha  tuiteadh  e  rithist 

'S  an  tilleadh  am  bas  e. 
Gu  'm  bithinn  cho  eutrom 
Ri  eun  air  a  sgeith 
No  ri  bradan  a  leura 

A  dh'  aon  bheum  as  an  t-saile; 
Le  agh  a  bhith  'faicinn 
'N  6ig  shiobhalta,  thlachdmhoir, 
Dheas,  fhirinnich,  thaitnich, 

A's  fasanta  gnath'chadh. 
Gu  'n  c6mhnadh  Mac  De  leat 
'S  gach  ait  anns  an  deid  thu, 
'S  tu  'gluasad  gu  speiseil 

'Sna  ceumaibh  a  dh'  aithneadh; 


82 


ORAN. 


Gu'm  biodh  e  ga  do  stiuireadh 
A  dh'ionnsuidh  do  dhuthcfca, 
An  tir  'sam  bu  du  dhuit 

Bho  thus  a  bhith  statail; 
Lan  airgid  is  storais 
'S  gle  phailt  de  gach  se6rsa, 
Gu'm  faiceam  an  t-6igear 

A's  boidhche  'measg  Ghaidheal; 
Cridh'  glan  mar  an  daoimean, 
Is  t'  aigneadh  Ian  soillse 
Mar  ghrein  shoilleir,  chaoimhneil, 

A'  boillsgeadh  air  faire; 
Gur  h-iomadh  oigh  cheutach 
'Tha  'suil  riut  mar  cheile, 
'Si  'n  te  'gheibh  dhi  fhein  thu 

'Bhios  eibhinneach,  aghrnhor. 

Nan  digeadh  tu  dhachaidh, 

'S  gu'n  ceannaicheadh  tu  fearann, 

'S  gu'm  fanadh  tu  mar-ruinn, 

Bhiodh  aighear  'san  aite. 
Do  chairdean  gu  leir 
Tha  fo  churam  mu  d'  dheibhinn, 
Is  eilean  Shemeuca 

Lan  eucailean  basmhor. 
Gur  cliu  an  t-og  meanmnach 
Bo'n  chearn  so  de  dh'Albainn; 
'S  nan  deanainn  an  leanmhuinn, 

Gu'm  b'  ainmeil  do  chairdean. 
Na  Crabhartaich  mheanmnach 
A's  trie  chaidh  a  dhearbhadh, 
'S  na  Leathanaich  ainmeil 

'Bhiodh  garg  amis  na  blaraibh. 

Gur  daicheil  am  pears'  thu, 
'S  tu  alainn  ri  t'  fhaicinn, 
'S  do  nadur  'toirt  barrachd 

Air  'n  t-sealladh  'th'  aig  each  ort. 
Craobh  eireachdail,  ur  thu 
An  garadh  nan  ubhlan, 
'S  na  measan  a's  cubhraidhe 


CUM  HA.  83 

a  h-anl-niheoir. 
Ar  ceol,  's  ar  n-ol  tion  thu, 
"S  ;u  tobraichean  fior  uisg' 
A  rhaisgeadh  ar  n-iota-lli 

'N  deidh  sgios  agus  failinn. 
Do  'n  chuid  a  bhiodh  tinn  dhinn 
Ou'm  biodh  tu  'nad  iocshlaint; 
Nan  digeadh  tu  'n  tir  [rahor. 

Cha  'n  fheil  cridh'  nach  biodh  agh- 


Cumha  do  Chlann  Baillidh 
Thireadh. 

LE  GILLEASBUIG   MAC-PHAIL. 

Fonn: — Mort  Ghlinne-Comhann. 
'N  Aird-nan-Cros  tha  'n  sgeul  tursach, 
'S   tha  sin   bitheant  'tigh'nu   ur  ann    an 

drasd. 

Fhad  's  a  mhaireadh  na  daoine 
Thig  fiosrachadh  daonnan  mu  'm  bas, 
Gus  na  theirig  iad  uile 
Ach  an  t-aon  tha  'sa  chunnart  'n  robh  each. 
Is  gu  'n  c6mhnadh  Mac  D£  leis 
Gach  aon  rathad  a  theid  e  gu  brath. 

Gu  'm  b'  iad  sin  na  fir  smearail, 

'Bha  gu  foghainteach,  fearail,  neo-chrion, 

'Bha  gu  misneachail,  dana, 

Is  nach  tilleadh  roimh  namhaid  gun  sith. 

Gur  h-e  ghiorraich  bhur  laithean 

Cho  ro  dhlleas  's  a  bha  sibh  do  'n  rlgh, 

'S  aird'  ur  beachd  an  am  cruadail, 

'Chuir  cho  trie  ur  luchd-fuath'  air  ur  tl. 

Bu  laoch  calm'  thu,  '(Jhilleasbuig, 
An  am  cruadail  's  tu  'sheasadh  ri  feum; 
Is  aig  Admiral  Nelson 
Gu   'n   robh  moran    de    mheas    ort    thar 
cheud. 


84 


CUMHA. 


Dhearbh  thu  cuid  dhe  do  ghaisge 
Nua,r  a  chuir  thu  suas  batraidh  leat  fein, 
fe  tu  n  gmlan  a  t'  achlais 
L6id  a  chuireadh  fo  shac  a  dha  dheug. 

De  na  gunnaichean  moran 

Bha  thu  tarruinn  na  dh'  fhoghnadh  gu  tlr 

'Dlreadh  chreagachan  arda, 

'S   tu   cur  romhad   gach   namh   thoirt   fo 

chis. 

Nuair  a  chuir  thu  na  'n  ait  iad, 
Is  gach  ni  mar  a  b'  aill  le  luchd-strl 
Chuir  sibh  seisd  ris  a  bhaile, 
S  dh'  fheum  e  geilleadh  gu  h-ealamh  le  'r 

gniomh. 

Nuair  bha  crioch  air  a  chumasg 

Is  a  fhuair  sibh  gach  duirie  fo  gheill, 

Ghabh  thu  dh'  ionnsuidh  do  luinge, 

'S  gu  'n  do  chuir  thu  'mach  foil  air  do 

bheul. 

Leis  mar  sgain  thu  do  chridhe, 
'S  truagh  a  dh'  fhag  thu  do  chinneadh  ad 

dheidh.  — 

Thainig  sparrag  am  inntinn, 
Is  cha  'n  urrainn  mi  inns'  ort  beachd-sgeul. 

C'ait  an  robh  ann  an  Albainn  _ 
Cha  bu  mhearachd  sheanachas  's  e  fior— 
Leithid  Dhonnachaidh  6ig  Chaimbeil 
Na  chomanndair  an  armailt  an  rlgh, 
Anns  an  Spain  a  toirt  6rdaigh 
Air  gach  ni  mar  bu  ch6ir  'chur  an  gniomh. 
b  e  gu  'n  leanadh  an  ruaig  orr', 
Is  nach  tilleadh  gun  fhuathas  ri  'linn. 

Ghabh  do  naimhdean  sar  bheachd  ort 
Ann  an  toiseach  a  bhaiteil  'dol  sios; 
Bha  iad  faireil  's  gad  chuallach 
Mar  gu  'm  bitheadh  ann  buachaille  dion'- 


CUMIIA.  85 

C.habh  i.-id  cothrom  gu  h-uai«rm-:i.-li 
Air  ti^hiiui  nni  'n  cuairt  .limit  :i  n-l. 

art  fudair  is  liuiitlhe 
Gu  'n  do  rinn  iad  do  bhualadh  to  'n  chich. 

Thuit  thu  'n  sin,  's  gu  'm  b'e  'n  diubhail, 
Bha  na  Gaidheil  gu  tursach  ;ul  dht-idli; 
'S  fad'  ;i  chluiiint'  iad  a  gairiirh, 
'S  iad  mar  uain  'bhiodh  gun  mhathair  air 

threud. 

Aca  fein  a  bha  'n  riasan, 
Chaill    iad    urrainn    gu    'n   tiarnadh   bho 

bheud; 

Dha  'n  robh  comhairle  's  riaghailt, 
Mnran  tuigse  's  deagh  chiall  air  a  reir. 

Thuit  thus'  Alasdair  alainn, 

Ann  an  cogadh  na  Spaine  le  cliu; 

Bu  tu  'n  t-og  a  bha  ceutach, 

Mar  mhac-samhailt  do  'n  ghrein  bha  do 

ghnuis. 

Cha  do  sheall  ann  an  aodann 
Aon   nach  dugadh   dhuit  gaol,   is   gu  'm 

b'  fhiu; 

Fear  do  ghiulain  's  do  nadair 
C'ait  an  robh  ann  san  aite  bho  thus. 

'S  beag  an  t-ionghnadh  do  mhathair 
A  bhi  eisleineach,  craiteach,  gun  neart; 
Fhuair  i  riasan  no  dha  air, 
Ged  a  thigeadh  a  gabhadh  mu  seach. 
Ach  cuid  mhor  dheth  thigh'nn  c6mhla, 
L)h'  fhag  sin  ise  gun  treoir,  air  bheag  math; 
'Nis  cha  dean  i  car  eibhinn 
Mur  a  gluais  i  air  eiginn  le  bat'. 

Tha  do  mhuime  bochd,  cianail, 
Gur  trie  snighe  nan  diar  air  a  gruaidh, 
'Caoidh  an  ailleagain  chiataich 
'Bha  i  'g  altrum  tri  bliadhna  le  uaill. 


ORAN  GAOIL. 

Dh'  fhalbh  a  h-aighear  's  a  solas, 

Is  'nan  ait  thainig  bron  is  droch  shnuadh: 

Bidh  a  cndhe  dheth  craiteach, 

Gus  an  deanar  a  caradh  'san  uaigh. 

Gu  bheil  t'  oide  gu  deurach, 

8  beag  an  t-ionghnadh  dha  fern  a  bhi  ann, 

S  a  chul-taic'  an  deidh  'fhagail 
Nuair  a  thigeadh  air  cas  a  bhiodh  teann 

fc>  tu  gu  'n  dugadh  a  nuas  e, 
Dh    amdheoin   islean   is   uaislean   'bhiodh 

ann; 

Ach  cha  dean  thu  sin  tuilleadh; 
Dhuinne  's  brdnach  bha  cumasg  nan  lann. 

Dh'  fhalbh  na  fiurain  dheas  6g'  ud, 

S  cha  dean  mise  'n  toirt  be6  le  mo  chainnt; 

Chneidh  a's  uire  's  i  's  craitieh', 

jhalbh  am   flur  bharr  a  gharaidh  na 
dheann. 

'Chraobh  bhios  trie  air  a  rusgadh 
Theid  a  cnodhan  no  h-ubhlan  air  chall- 
Gur  h-e  crionadh  a's  du  dhi, 
Cha  dig  snothaichean  ur  oirr'  ach  mall. 

'S  ionnan  sin  's  mar  tha  'm  Baillidh 
'  air 


Aig  an  rioghachd  bha  mal  air, 

•  gu  'n  do  rinn  e  a  phaigheadh  gu  daor. 
Ona  n  e  airgiod  no  airneis 
A  thoirt  seachad  a  dh'  fhag  e  Ian  ghaoid, 
Ach  na  gaisgich  ur,  aluinn 
Thuit  an  cogadh  a  chraidh  air  an  taobh. 
--  »  *  «  --- 

Oran  Gaoil. 

Is  ann  feasgar  Di-haoine 

'Dh'  fhalbh  mo  ghaol  thar  a  mham, 
Nuair  a  ghabh  mi  mo  chead  diot, 

Bha  m'  aigneadh  fo  phramh, 


OEAN  GAOII,.  s" 

Ort  a  bhruadair  mi  'm  chadal 

Air  lota  's  taigh  Mum: 
'S  iniaii-  a  dliuisM-  mi  'sa  tnhaduinn 
Bha  thu  fad'  bliuain,  a  ghraidh. 

Ach  ged  chaidh  tu  orm  tlmiris 

Gur  mor  mo  bharail  's  mo  dhuil 
Gu'n  till  thu  rium  fhathast 

Le  aighear  's  le  muini. 
Gu'n  doir  thu  bho'n  chl&r  mi 

Le  ceutadh  's  le  cliu; 
'S  nach  doir  thu  cion  falaich 

'Nighean  barain  nodiuc'. 

Cha  ruig  thu  leas  a  bhi  'm  barail 

Gur  h-e  do  bharantas  cuil, 
Bbeireadh  dhonihs'  a  bhith  'm  barail 

(lu'm  bu  leannan  dhomh  thu. 
Ach  thu  bhith  'shiol  nam  fear  mora, 

'S  tu  cho  boidheach  's  cho  cuimt'. 
'S  mi  gu'n  deanadh  do  phosadh 

Ged  bhiodh  do  st6ras  air  crun. 

Ach  mur  h-fheil  do  ghaol  agam 

Tha  mi  fad'  ann  an  call; 
'S  mor  is  misde  mo  phearsa 

'N  gaol  beachdaidh  so  bh'  ann. 
Ged  bu  leamsa  de  bheairteas 

Siorrachd  Pheirt  's  Innse-Gall, 
B'  fhenrr  learn  cumhnanta  t'  IhacaiJ 

Na  gach  pailteas  fo  'm  laimh. 

'S  ma  's  a  beag  leat  mo  thochradh 

Gu  bheil  m'  fhortan  aig  Dia; 
Gur  a  lionmhor  mo  chinneadh 

Gus  na  shireadh  tu  'dhiol 
Ma  's  e  lughad  mo  nithe 

A  bhrisd  orm  do  ghradh, 
'S  mairg  mis  thug  cion  falaich 

Dhuit-sa  thairis  air  each. 


BROSNACHADH    CATHA. 

'S  daor  a  cheannaich  mi  'n  grinneas 
Jbsna  air  mneal  do  lamh; 
Nuair  a  chunnaic  mi'n  gille 
Chaidh  mi  'n  iomairt  mo  bhais, 
Le  ro  mheud  's  thug  mi  thlachd  dhuit 
Leig  mi  seachad  orm  each; 
S  tha  mi  'g  inns'  ann  am  chomhradh 
Gur  tu-s',  a  Dhomhnaill,  mo  ghradh. 

Tha  e  air  a  radh  gur   h-ann   do   Dhomh- 
nall  Bonn  Bhoth-Fhionntainn  a  chaidh   an 
t-oran  so  a  dheanamh,  agus  gur  h-i  nighean 
do  thighearna  Ghlinn-Moireastaina  rinn  e 
Bi  a  chlarsach  inneal  a  lamh. 

Brosnachadh  -  Catha   Chlann- 
Domhnaill. 

LE    LACHAINN   MOR  MAC-MHUIRICH. 

A  Chlanna  Chuinn,  cuimhnichibh 

Cruas  an  am  na  h-iorghuill, 

Gu  airneach,  gu  arronnach, 

Gu  arach,  gu  allanta, 

Gu  athlamh,  gu  arronta, 

Gu  allmhara,  gu  arachdach, 

Gu  anmhorach,  gu  aon-innt'neach, 

Gu  ar-meineach,  gu  anamanta, 

Gu  ascaoineach,  gu  airfideach, 

Gu  allta,  gu  anabarrach, 

Gu  ann-meinneach,  gu  an-glonnach, 

Gu  amteasach,  gu  anmhurrach, 

Gu  arm-leonach,  gu  acfhuinneach, 

Gu  arm-chreuchdach,  gu  aigeantach, 

Gu  ailgheasach,  gu  agarach, 

Gu  aghmhor,  gu  abarach, 

Gu  airbheartach,  gu  ath-bhuilleach 

Gu  aii-dligheach,  gu  ath-mhilleach, 

Gu  ainmeil,  gu  allail, 

Gu  ardanach,  gu  ath-sheallach, 


•nil.  .  AN  >\MIII:\I»II.  89 


(in  ann  j^huth.idi,  aon-chridbeaob, 

Aoil-^li  IK  -ith(  -adi,  all  M  mad  hai-li. 


Cu  urrantil,  gu  i 

Cu  ur-dilra-adi,  gu  uail>hiva<-h. 

(iu  uil'-fheargach,  gu  uaill-fhrartach, 

du  nrchoideach,  gu  uamha^adi, 

Gu  urrasach,  j^u  urnniiadi, 

Gu  ur-ioi-gi-arh,  ^rii   iiadidaruch, 

Gu  ur-mhaillraeh,  gu  uchd-anladi, 

Gu  uidhimicht',  ,t;u  u^lidarra<-h. 

Gu  upairneach,  gu  ur-ghleusiich, 

Gu  ur-bhuileach,  gu  ur-sjM-all.-n-li. 

Gu  ur-labhrach,  iir-lamhad),  ur-neartmhor, 

Gu  COsiKidh  na  cath-laraich 

Ri  bruinne  bhur  biuthaidh.  — 

A  Chlanna  Chuinn  Cheutchathaich, 

'S  i  'n;s  nair  bhur  n-alhncuch'ii'lh, 

A  chuileinean  confhadhach, 

A  bheithrichean  buininta, 

A  leoghannan  lan-gasda, 

Ouchonaibh  iorghuilleach, 

De  laochraidh  chrodha  churanta 

De  Chlannaibh  Chuinn  Cheutchathaich, 

A  Chlanna  Chuinn,  cuimhnichidbh 

Cruas  an  am  na  h-iorghuill. 

Bruinne,  the  breast,  front.  Biuthaidh, 
a  formidable  foe.  Confhadhach,  furious. 
Bunanta,  strong.  Onchu,  a  wolf. 


Rinneadh  am  brosnachadh-catha  so  'sa 
bhliadhna  1411.  Tha  sruth  gasda  de  dh'- 
fhacuil  ann,  ach  cha  'n  fheil  moran  de 
bhardachd  ann. 


Thig  an  Samhradh  le  'Bhruthainn. 

Thig  an  samhradh  le  'bhruthaiiin  ; 

'S  thig  a  chubhag  a  Eirinn; 
Thig  gach  ian  bharr  na  machrach, 


90  THIG  AN  SAMHRADH. 

'S  iad  an  taice  ri  'cheile, 
'Dheanamh  ciuil  air  na  crannaibh 

Is  air  bharraibh  nan  geugan; 
Ach  tha  mis'  is  mo  leannan 

A  sior  thearmadh  bho  'cheile. 

'S  mairg  nach  iomraich  an  copan 

Sumhail  socrach  's  e  dearlan; 
Cha  b'  e  sin  a  rinn  mise, 

'S  arm  a  bhrisd  mi  fein  beam  as. 
Gur  h-e  'n  t-iomadaidh  uaigneas 

'N  i  de  'n  ionracan  meirleach; 
Chuir  sud  rnise  gu  saothair, 

'S  tha  e  daor  do  mo  chairdean. 

'Ghruagach  aillidh  an  leadain, 

'S  mi  gum  freagradh  dha  t'  6rdadh, 
Ann  an  glaice  nan  creagan 

'S  aim  am  preasaibh  beag'  boidheach. 
Aig  a  mheud  's  thug  mi  ghaol  duit, 

Gun  do  dhaoine  bhith  deonach, 
'S  mi  gun  laigheadh  n  d'  thaobh 

An  gleannan  caomh  nan  laogh  oga. 

Cha  deid  mise  do  'n  chaisteal 

No  an  taice  ri  'm  failteachd; 
Ged  bhios  piob  ac'  is  fiodhull 

Agus  binneas  na  clarsaich, 
Cha  'n  fheil  ceol  tha  fo  'n  athar 

Nach  bi  feitheamh  mo  ghraidh-sa. 
'S  truagh,  a  righ,  gun  bhith  mar-riut, 

Gheug  nam  meall-shuilean  tlatha. 

lha  mo  mhaighstir  ard,  priseil 

Fo  mhighean  's  fo  ghruaim  rium, 
Is  cha  deid  mi  na  'shealladh 

Mim  dig  ruthadh  a  ghruaidhean. 
Gur  h-e  sgeula  na  dunaidh 

'Fhuair  sinn  uile  'sail  uair  so; 
'S  aim  a  dh'  iarr  e  le  gradaig 

lad  ga  m'  spadadh  le  luaithe. 


•nil.;  AN  s.vMHKvmi.  91 


\S  in:iiriT  n.-H-h  -'  alla-lh 

Air  n;i  iiinat  hail.h  «ra  'm  b6ldhchld1 
Mini  galiha  Hi  '•  '|ihi-:i«"idh, 

An  CHI  Maohaci  air  p.-adh. 

Tha  :i  Mmai.lh  -iii  all  fid  ..ii' 
lllillh  gil  sorhararh,   ir..ra.'h; 

•s  e  u.o  ;_:h.  -alia.  Ih  v  ni;ir  tfaoohnuih 
A  chmii-li  aii-neo  'm 


Ochain,  ochain,  mar  tha  mi, 

'S  goirt  mo  chradh  's  mi  fo  mhulad; 
Tha  mo  ghruaidhean  air  seacadh, 

'Cuoidli  luu-h  faic  mi  mo  chruinneag. 
Ach  cha  'n  urrainii  mi  t'  aicheiulli 

Ged  a  dh'  fhagainn  an  cruinne.  — 
'S  truagh,  a  righ,  ntxch  bu  bhas  dhomh 

Air  na  traighibh  gun  fhuireach. 

Och,  is  truagh  nach  bu  bhas  dhomh 

Nuair  bu  phaisdean  beag  6g  mi. 
MUM  do  dhearo  mi  air  t'  aodann 

Is  nach  faod  mi  do  phoeadh, 
Troigh  chruinn  am  broig  chumhainn, 

Do  'm  bu  chubhaidh  bhith  sporsail, 
Fo  do  chalpannan  mln-gheal, 

Troigh  nach  Islich  am  feoirnein. 

Uilleim  Oig  Abarardair 

Bu  tu  'm  baillidh  gun  trocair, 
Nuair  a  dh'  iarr  thu  mo  spealtadh 

Eadar  eich  Mhic-an-T6isich  ; 
Mo  thoirt  timchioll  a  chabhsair 

Gun  mo  chairdean  a'  m'  ch6mhdhail. 
'S  mor  gum  b'  fhearr  a  bhith  'm  Flanras 

Na  bhith  'n  lathair  a  mh6id  sin. 


A  reir  innse  sgeoil  cha  robh  aig  Fear 
Abarardair  ach  aon  nighean.  Fhuair  an 
gille-stabaill  aige  trom  i.  Bhagair  e  gun 
sracadh  e  an  gille  as  a  cheile  eadar  da 


CUM  HA. 


each.  Dh'  mnis  an  nighean  do  'n  ghille 
mu  n  chunnart  anns  an  robh  e,  agus  thus 
e  a  chasan  as.  Sparr  Fear  Abarardair  a 
nighean  ann  an  seombar  agus  chum  e  ann 
i  gus  an  d'  fhuair  i  bas  le  mulad  agus 
brisdeadh-cridhe. 


Cumha 

MHIC-DHOXNACHAIDHGHLINNE-FAOCHAIN. 

Ho,  gur  mi  'tha  air  mo  leonadh, 

Na  i  ri  ri  ho  ro; 
Ho,  gur  mi  'tha  air  mo  leonadh, 

Na  i  ri  ri  's  i  ri  ri  ho  ro. 

Bho  latha  blar  Inbhir-L6chaidh; 
Bha  ruaig  nan  Eirionnach  doite, 
Thainig  do  dh'  Albainngun  stcras, 
A  bha  dh'  earras  air  an  cleocaibh. 
Thug  iacl  spionnadh  do  Chlann-Domhnaill- 
Mharbh  iad  m'  athair  is  m'  fhear-posda, 
^8  mo  thriuir  mhacanan  grinn  oga, 
'8  mo  cheathrar  bhraithrean  ga  'n  stroic- 

eadh, 

'S  mo  naoidhnear  cho-dhaltan  boidheach 
Loisg  iad  mo  chuid  coirc'  is  eorna. 
Mharbh  iad  mo  chrodh  mdr  gu  feolach, 
S  mo  chaoraich  gheala  ga  'n  rosdadh.  ' 

Ho  gur  mise  'th'  air  mo  chlaoidheadh 

Mu  Mhac-Dhonnachaidh  Ghlinne-Faochain; 

Tha  gach  fear  'san  tir  s'  ga  d'  chaoineadh 

inali  sa  bhos  mu  Inbhir-Aora, 

Mnathan  'sa  bhasraich  's  am  fait  sgaoilte. 

Ho  gur  mi  tha  air  mo  mhilleadh, 
Mu  mharcaich'  nan  srian  's  nam  pillein 
Thuit  'sa  chaonnaig  le  'chuid  ghillean, 
Ihug  Mac-Cailein  Mor  an  linn'  air, 
S  leig  e  'n  sgriob  ud  air  a  chinrieadh. 


CLAN  NT  U.KAH..  93 


'Se  Caimbeulaeh  a  bha  am  Fear 
Faochuin.     A  reir  coltais  's  i  a  bhean   aigo 
a  riiin  an  t-oran. 


Buidheann  mo  Chridhe  Clann- 
Ualraig. 

Oran  le  te  a  mhuinntir   Lochabair  d'a 
leannan,  Fear  Achaluachrach. 


Buidheann  mo  chridhe  Clann-Ualraig  ; 

Bhei  rea<  lh  iad  suas  na  h-iomainean. 

Bhehvadh  ia.l  cnulh  dh«  na  buailtean 

'S  chuireadh  iad  sluagh  bho  chinneachadh. 

'S  olc  a  fhuair  sinn  crodh  nain  baran, 
H.Mlaitih  bheag'  nam  briogui<  «rln-ala: 
Cha  b'  iad  a  b'  urrainn  air  an  fhalachd, 
Ach  fir  Strath-  Eireann  's  Strath-  Nan  -ainn. 

'S  olc  a  fhuair  sinn  crodh  nan  R6sach, 
Is  Clann-Chatain  air  an  torachd, 
Baran  liath  na  coise  breoite; 
'S  air  mo  dhaoine  s'  rinn  iad  feolach. 

'S  a  Chr6-chlach  am  Braigh  Srath-Eireann, 
Oidhche  dhorch'  air  nach  bu  leir  dhaibh, 
'Cur  nan  saighdean  ait  a  cheile, 
Thuit  mo  leannan  's  deich  fir  threuna. 

Nuair  a  shaoil  learn  'bhi  gu  uasal 
Am  bhean-taighe  Achaluachrach, 
'S  ami  a  tha  mi  gu  bochd,  suarach 
'Bleoghann  a  chruidh  'feadh  a  bhuachair. 

Chaidh  Fear  Achaluachrach  a  thogail 
creiche  bho  na  Rosaich  mu  'n  bhliadona 
1670.  Thug  e  leis  a  chreach,  ach  chaidh 
buidheannde  Chlann-an-T6isich  na'dheidh. 


94  ORAN. 

Mharbh  iad  e  agus  thug  iad  an  crodh  air 
ais  a  chum  nan  Rosach.  Bha  Iain  Beag 
Mac-Anndra  maille  ris  na  Tuisich.  Is  e  a 
thilg  an  t-saighead  leis  an  do  thuit  Fear 
Achaluachrach. 


Oran 

Le  Mac-Philip,  fear-brataich  Mhic-Ic-Iain, 
air  dhaibh  a  bhith  a  cur  air  gu  'n  do  thill  e 
bho  fheachd  air  comhairle  na  mnatha. 

LUINNEAG. 

Hilinn  o  ho  ro  bha  ho  u  ho, 
Hilinn  o  's  mi  falbh  leatha, 
Hilinn  o  u  i  o  u, 
Hubh  o  's  mi  falbh  leatha. 

'S  mis'  a  rinn  an  cruaidh  thilleadh 
An  taobh  s'  a  dh'  innein  a  cheathaich; 
Thainig  deoir  air  mo  shuilean 
Agus  tuchadh  nam  labhairt. 

Thainig  deoir  air  mo  shuilean 
Agus  tuchadh  na  m'  labhairt, 
Nuair  a  thog  iad  mar  sgeul  orm 
Gu  'n  do  gheill  mi  do  mhnathaibh. 

Ach  cha  deanainn  fein  geilleadh 
Do  dh-aon  te  tha  fo  'n  adhar, 

Ged  bu  nighean  do  'n  rlgh  i, 
'S  tri  rioghachdan  leatha. 

Gu  'm  b'  e  'n  cleachdadh  bu  dual  dhuinu 
A  bhith  cruadalach,  fearail. 

Gun  bhith  gealtach  no  sgathach 
'Dhol  an  lathair  na  carraid. 


HO*]  OHUNin  •  OMB  95 

Mort  Ghlinne-Comhann. 


iNGHUa   M  1C  AI.A9DAIR  RUA1IMI. 

'S  mi  am  >lnii<lh"  air  a  rliimean, 
Chuidh  inn  li-ir-iim  an  •  -!• 
Is  mi  aim  mhar  an  trutain  air  in"  ili;i 

Tha  mi  'coimhead  a  tfhliiine, 
K:ir  am  I/  aighearnch  sinnr, 
(ius  an  il'  uom  oirnn  an  fhine  'a  robh  'n 

fhailinn. 

Rinn  na  Duibhnich  oirnn  leadairt, 
I'.li.-i  'n  flmil  nasal  «^a  'luagail, 
!S  1-lia  Gleann-Liobhann  na  sheasamh  mar 
cheannard. 

Ach  nam  b'  ionnan  d'  ur  macnus 
'S  nuair  bha  mise  n'  ur  taice, 
Naile  rochadh  iad  dhachaidh  na  'n  dcann- 
ruith. 

Bhiodh  Mac-Fhilip  le  'bhrataich 
Air  tus  an  fhine  neo-ghealtaich, 
Ged  a  fhuair  iad  an  nasgadh  le  ainneart. 

A  Mhic-Eanruig  nam  feadan, 
'S  trie  a  bha  mi  's  tu  beadradh 
Leis  a  mhuinntir  a   ghreas   do  'n   taigh- 
.sliamhraidh. 

Bha  Clann  Iain  nan  gadhar, 
'Rinn  na  h-uaislean  a  thadhal, 
'S    iad    ga  'n    riasladh    le    cuthach    gun 
chairdeas. 

Dh'  fliag  sibh  marcaich'  'n  eich  uaibhrich, 
Reubt'  air  righe  nan  ruadh-bhoc, 
Ann  an  sneachda  trom   fuar   nam   beann 
arda. 


96  MAC-NEACHDAINN  AN  DUIN. 

Dh'  fhag  sibh  laraichean  dubha 
Far  am  b'  abhaist  duibh  suidhe 
'N  coraunn  luchd  an  fhuilt-bhuidhe,  chais, 
amlaich. 

'Fhir  Bhail'-Fhearna  nam  badan, 
Bu  cheann-feadhn'  thu  air  brataich, 
Is  chaidh  smuid   'chur   ri   t'  aitreabh   na 
'smalaibh. 

Bha  do  chomh-brathair  guailte, 
Deagh  fhear  Baile  nam  Fuaran, 
Learn  is  goirt  e,  'san  uair  air  dhroch  caradh. 

Ach  ma  's  deonach  le  'r  Righ  e, 
Bidh  la  eile  ga  'dhiol  sin, 
Agus  maighdeanan  liobhte  cur  cheann  diu. 

Bidh  na  Tuirc  air  an  dathadh, 
'S  bidh  righ  Uilleam  na  'laighe, 
'S  bidh  cuird  mhor  air  an  amhaich  dhe  '11 
antoil. 

B'  e  mo  rogha  sgeul  eibhiiis, 
Moch  Di-luain  is  mi  'g  eirigh, 
Gun  robh  againn  righ  Seumas  's  na  Frang- 
aich. 

Chiteadh  iomain  ball  achaidh 
Air  fir  mheallt'  nam  balg  craicinn, 
'Loisg    ar    n-arbhar   's   ar    n-aitreabh   'sa 
gheamhradh. 

Mac-Neachdainn  an  Duin. 

Tha  an  oidhche  'nochd  fuar, 

'S  och,  mo  thruaighe!  gur  fad  i; 

Ged  tha  each  na  'n  sior  shuain, 
'S  beag  mo  luaidh-sa  air  cadal. 

Cha  'n  e  giorrad  mo  ruim, 

'S  cha  'n  e  cuingead  mo  leapa, 


MAC-NEACHDAINN    \  97 

Arli  fear  6g  a  chuil  duinn 
'Chuir  an  truim'  so  air  m'  aigneadh. 

(iu  'n  do  bhruadair  mi  'n  raoir, 

Thu>',  a  ir|i:mil,  a  bhith  agam 
Ann  an  leaba  chaoin,  mhin, 
Is  tu  slnt'  aim  am  ghlacaibh. 

Ach  nuair  thionndaidh  mi  'nuim 
Bha  do  rum-sa  fuar,  falamh; 

Thainig  snigh'  air  mo  shuil, 

'S  b'  fhad',  a  ruin,  thu  d  m'  shealladh. 

'Dheagh  Mhic-Neachdainn  o  'n  Dun 

Is  o  thur  nan  ard  bhaideal, 
B'  fhad'  a  dh'  aithnichinn  do  chul 

'Direadh  stuc  agus  chreachann, 

Le  do  ghille  's  le  d'  chu, 

'S  le  d'  cheum  luthar  mar  ghaisgeach, 
'S  le  do  chuilbheir  caol,  ur, 

'S  e  nach  diulbadh  dhuit  sradag. 

'S  math  thig  boineid  ghorm,  ur 
Air  do  chul  boidheach,  dathte, 

JS  math  thig  dag  dhuit  is  sgiath, 

'S  claidheabh  giar,  guineach,  sgaiteach. 

Learn  bu  mhlllse  do  phog 

Na  mil  shoghail  nam  beachan; 

Is  na  ubhlan  nan  craobh 

Gu  'm  bu  chaoine  learn  t'  anail. 

'N  cuala  sibhse  bean  riamh 

'Chaill  a  ciall  mu  ceud  leannan; 
Mur  a  h-innis  mi  breu 


"lit 


'S  i  ini-fein  an  diu  'bhean  ud. 

'S  iomadh  bat'  agus  long 

Tha  le  fonn  a  dol  thairis 
Eadar  Eirinn  an  t-s!6igh 

'S  duthaich  bh6idheach  Mhic-Cailein. 


98  MAC-NEACHEAINN  AN  DUIN. 

Nam  biodh  fios  aig  mo  ghradh 

Mar  a  tha  mi  ga  'acain, 
Bhiodh  e  'nail,  tha  mi  'n  duil, 

An  gearr  uine  gu  m'  fhaicinn. 

'The  'thug  bhuamsa  m'  fhear  fein, 
'S  a  chuir  creuchdan  fo  m'  aisnibh, 

'Chaoidh  nior  fhaicear  ort  breid 
Latha  feille  no  clachain. 

Is  nior  fhaicear  do  chlann 

Dol  do  theampull  a  bhaistidh; 

Ach  ga  'n  cur  anns  an  uaigh, 

'S  tu  bhith  buan  dheth  gun  mhac  leat. 

Biodh  leac  shleamhainn  ri  d'  bhonn, 
'S  talamh  tolltach  fo  d'  chasaibh, 

'S  boinne  snighe  fliuch,  iuar 

Tigh'nn  mu  bhruachaibh  do  leapa. 

Mur  a  bhith  do  dhroch  bheus 
B'  oil  learn  fein  sud  a  thachairt; 

Oir,  ged  's  cruaidh  e  ri  radh, 

'S  i  'n  aon  mhathair  a  bh'  againn. 

Tha  an  oidhche  'nochd  fuar, 

'S  och,  mo  thruaighe !  gur  fad  i; 

Ged  tha  each  na  '11  sior  shuain 
'S  beag  mo  luaidh-sa  air  cadal. 


Bha  triuir  nighean  aig  Sir  Seumas  Caim- 
beul,  triath  "Airdchonaghlais.  Bha  Iain 
Mac-Neachdainn  an  Dundaraimh  a  dol  a 
phosadh  na  te  a  b'  oige.  Chuireadh  an 
daorach  's  an  dallanach  air  air  latha  na 
bainnse  agus  phosadh  e  ris  an  nighinn  bu 
shine.  Thug  e  leis  dhachaidh  i,  agus  bha 
mac  aige  rithe.  Goirid  an  deidh  do  'n 
mhac  so  tighinn  theich  e  do  dh-Eirinn  leis 
an  te  a  bha  e  'g  iarraidh  a  phosadh.  Is 


NA  GILLEAN  til.  \l:M\Ii:il.        99 

ami  an  sin  a  rinn  a  bhean  aige  'n  t  »!.m  to, 

an  ilt'-idli  d«>  M  liar- NYarhdaiim  a 
plios  Sir  Seunms  Mac-a-Leit  h  i. 
IMiraraidi  a  piutliar  ^u  ^rainril  le  ruith 
air  fnll»h  It:  Mac-Nearlidainn  ;  arh  i  inn  N«- 
uiiK'inh  maslach  an  uair  a  thug  i  Mac- 
Neachdainn  bho  a  piuthair,  agus  cha  b' 
iongantach  leinn  ^v<l  a  t'liu.-iii-  i  aolihar  air 
deoir.  B'  fhearr  dhi  gu  nior  a  droch  ruin- 
tean  a  chur  fo  cois  na  'n  cur  mar  ghuiilh- 
eachan  na  'h-oran. 


Tha  na  Gillean  Grinn  fo  'n 
Armaibh. 

Oran  do  Niall  Caimbeul,  fear  Dhun- 
Stathinnis,  le  Seumas  Caimbeul,  an  I- 
Cbaluim-Chille. 

LUINNEAG. 

Tha  na  gillean  grinn  fo  'n  armaibh, 
'S  gur  b6idheach  learn  fhin 
'Thig  an  t-aodach  dearg  dhaibh. 

Biomaid  sunndach,  eutrom, 
Seinneamaid  gu  h-4ibhinn 
Cliu  an  fhiurain  ghleusda 

Dh'  am  beus  a  bhith  ri  armachd. 

'S  e  mo  run-sa  marcaich', 
Nan  each  cruitheach  tart'rach; 
Ni  thu  'n  t-6r  a  sgapadh 
Anns  na  bailtean  margaidh. 

Nuair  rachadh  tu  'mharcachd 
A'  d'  dhiollaid  mar  chleachd  thu, 
B'  e  do  mhiann  's  do  thaitneas 
Each  aigeannach,  meanmnach. 

'Righ,  gu  'm  meal  thu  'n  oighreachd 
A  fhuair  thu  mar  staoileadh 


100  GUIDHE  A  GHEOCAIRE. 

Dun-Stathinnis  chaoimhneil 
Ann  am  boinn  neo-chearbaich. 

Do  shuil  mar  an  dearcan, 
'S  do  dheud  mar  a  chailce; 
'S  i  do  cheile  leapa 

'Fhuair  am  mairist'  ainmeil. 

Do  chridhe  mar  dhaoimean, 
No  mar  reul  'san  oidhche, 
No  mar  ghrein  gu  caoimhneil 
A  boillsgeadh  'san  anmoch. 

'S  e  mo  dhochas  cridh'-sa 
Gu  'n  dean  t'  oighre  clnntinn; 
B'  aighearach  learn  fhiri  sud 
'S  leis  na  ni  ort  leanmhuinn. 


Tha  cuid  a  seinn  na  luinnig  mar  so: — 

Tha  na  gillean  grinn 

Fo  'n  cuid  armachd, 
'S  gur  boidheach  learn  fhin 

"Thig  an  t-aodach  dearg  dhaibh. 


Guidhe  a  Gheocaire. 

Nam  faighinn-sa  m'  iarrtas, 

B'  e  mo  mhiann  air  an  uair  so 
Cruachan-Beann  'bhith  na  'ghruthaim 

Is  Loch-Odha  na  uachdar, 
Is  gach  gleanii  a  tha  lamh-ris 

Bhith  Ian  blath  bhainne  buaile. 
Cha  bhiodh  curam  gum  batht'  sinn 

Nam  bu  bhlathach  bu  chuan  duinn. 
O,  b'  eibhinn  an  t-aran 
Is  straic  thairis  de  'n  im  air ! 

Bhiodh  taoibh  dhionach  a'  m'  bhata 

De  bhuntata  math  suaite; 
Druim  direach  de  dh-aran, 

Is  rol  mharag  mu  'n  cuairt  air; 


ORAN  MOLAIDH.  101 

lihindh  ;i  toUihi  de  chabhmidi, 

'S  bhiodh  an  dram  'dol  mu'n  cuairt  iimt'; 
\S  mi  #un  iomaireadh  gu  laidir, 
Is  raitnh  ohais'  air  a  gualuiini. 
O,  b'  &bhinn  an  t-aran, 
Is  straic  thairis  de  'n  \m  air ! 


Oran  Molaidh 

Do  Mhairi   nighean   Alasdair  Dhochan- 
fhasaidh. 

LE  ALASDAIR  DOMHNALLACH  *SA  CHEAPAICH. 

Air  dh6mhsa  bhith  'm  aonar 

Troimh  aonach  nam  beann, 
Gu  'n  gleus  mi  na  teudan 

'S  gun  t^  dhiu  air  chall, 
Gu  seinn  mar  bu  mhiann  learn 

'Chur  rian  air  gach  rann 
Do  nigh'n  duinn  a  chuil  shniomhain 

So  shios  anns  a  ghleann. 

'S  Ban-Chamaronach  chinnteach 

An  ribhinn  ghlan  og, 
Dhe  'n  fhine  cho  rioghail 

'S  a  chinn  'san  Roinn-Eorp'. 
Gu  'm  b'  ainmeil  na  'n  tim  iad 

Ri  'n  Inns  anns  gach  seol; 
'S  math  'sheas  iad  Sir  E6ghan, 

Lamh  theom'  air  cheann  s!6igh. 

Gur  gile  mo  chaileag 

Na  canach  nam  bruach; 
Na  cobhar  na  mara 

Air  bharraibh  nan  stuadh; 
Na  sneachda  nan  speuran, 

A  thearnas  na  'luaths 
Bho  charbad  nan  ardaibh, 

Le  aithne  gaoith  tuath. 


102  ORAN  MOLAIDH. 

Mar  'n  oiteag  chiuin  thlathail 

Bho  gharadh  nam  flur, 
Tha  'h-anail  bhc>  poraibh 

'Toirt  comhraidh  gu  sunnd; 
'S  tha  meall-shuilean  modhar 

Ga  'seoladh  le  tur, 
Gu  imeachd  na  raidean 

'Thug  airde  d'a  cliu. 

Mar  'n  ros  'nuair  a  's  aill'  e 

Fo  bharcaibh  nam  braon, 
Tha  ur-chruth  na  h-6ighe 

Thug  corr  air  gach  aon. 
'S  binne  i  learn  na  'n  smeorach, 

'S  a  6g-mhadainn  chaoin, 
An  tus  a  mhios'  cheitein 

Air  gheugaibh  nan  craobh. 

Tha  'cuailein  mu  'guaillibh 

'N  a  dhualagaibh  dluth, 
Gu  sniomhanach,  boidheach 

Ga  'comhdach  mar  chrun, 
Na  'chamagaibh  riomhach, 

Ro  ghrinn  fo  'cir-chuil, 
Gu  cuachagach,  fainneach 

Mu  bhraighe  mo  ruin. 

Is  binne  na  teudan 

Guth  reidh  na  h-oigh'  mhald': 
B'e  m'  aiteas  is  m'  eibhneas 

Bhith  'g  eisdeachd  ri  m'  ghradh, 
Nuair  'ghleusadh  i  'duanag 

Am  buaile  nam  ba; 
Laoigh  6ga  mu  'n  cuairt  d'  i, 

'S  a  chuach  's  i  fo  chraic. 

Ge  b'  e  gheibh  air  laimh 
An  deas  ailleag  ghlan,  ur, 

Thig  caoimhneas  gu  'fhardaich 
'Bheir  dha-san  gach  muirn. 


Xuair  'ni  »•  'liln-;ui  uusal 
A  blmaimarlid  lo  cliu, 

Guill  liiul  «•  Mil  laithrali 
'S  na  thar  i:  uirr'  iul. 

Cumha 

Do  (Jhilleasbuig  Caimbeul,  larla  K.ur,. 
Ghaiclheal,  a  chaidh  a  dhith dieannadh  an 

I  Miin-idcaiin  'sa  bhliadhna  1685. 

LEIS  AN  AOS-DANA,   MAC-ITHICH. 

Tha  sgeul  agam,  's  cha  chuis  ghaire, 

Dhuibh  ri  'innseadh; 
Gu  'n  d'  chuircadh  ceann-taic  nan  Gaidheal 

An  staid  iosal. 

Co  'chumas  c6ir  ris  an  anfhann, 

'S  e  na  'chruadhaig  ? 
No  'chumas  casg  air  gach  anaghnath 

'Tha  teachd  nuadh  oirnn  ? 

Co  'chumas  c6ir  ris  an  eaglais  ? 

l)h'  fhas  i  dorcha; 
No  'chumas  a  suas  luchd-teagaisg 

Ris  na  borbaibh  ? 

Co  'chumas  an  creideamh  catharr' 

Suas  gu  treorach  ? 
'S  nach  d'  fhuair  Gilleasbuig  cead   eisd- 

An  taic  corach.  [eachd. 

Co  'churuas  taigheadas  greadhnach 

Gu  buan,  faoilidh  ? 
'S  nach  taghail  an  t-Iarla  Duibhneach 

'S  an  Dun-Aorach. 

Roghainn  nan  Albannach  uile, 

De  'n  ard  fhine  ! 
'Dhaoine,  nam  biodh  speis  de  dhuine, 

'S  beud  a  mhilleadh. 


104  CUMHA. 

larla  duaismhor  Earraghaidheal, 

Garg  an  leoghann ! 
Bu  mhor'an  cridhe  'dh'  fhearaibh  Alba 

'Fhuil  a  dhortadh. 

'Dhaoine,  ged  a  fhuair  sibh  aite 

Os  cionn  rioghachd, 
'S  olc  a  chuir  sibh  gliocas  Alba 

Gu  surd  tnillteach. 

Ged  a  strac  sibh  coir  gun  cheartas 

'N  taic  bhur  mioruin, 
Theagamh  gu  'n  dig  la  nach  fhasa 

Dhuibh  d'  a  dhioladh. 

Mo    thruaighe   'n    nochd    do    luchd-lean- 
'S  faoin  an  seasamh  !  [mhuinn. 

Tha  gach  duine  'gabhail  geill  dhiu, 
Dh'  eug  Gilleasbuig. 

Dh'  fhalbh  an  tuigse,  dh'  fhalbh  an  aithne, 

Dh'  fhalbh  an  ceannsal, 
Dh'  fhalbh  an  crann  dligheach,  treun  tal- 

Dh'  fhalbh  an  ceann  math.      [mhaidh. 

Beannachd  le  t'  anam  am  Paras, 

'S  fiach  do  chuimhne : 
Gu  'n  togadh  Dia  suas  bhur  n-alach, 

A  dhream  Dhuibhneach. 

Dream  bheadarach,  bhuadhach,  bhaghach, 

Mheadhrach,  mhuirneach, 
A  labhradh  gu  foistinneach,  fior  ghlic, 

Brigh  gach  cuise. 

Sud  a  chlann  a's  uaisle  fine, 

Na  trein  urrant'; 
Reidh-bheartach  an  iul  's  an  aithne, 

'Chlann  ud  uile. 


01   MHA.  105 

Ge  b'  e  dh'  aithriHeas  an  neanuchaa 

Le  mi. in  chuimliiir, 

Co  *8  m6  tuigh'  an   dhi  iiim  talmliuiiiii 

Na  Claim   I  hiil.hiir '.' 

Hlath  a  illi'  fhas  u^  noun  j_'arh  fine, 
(inidiuli  gun  ghainne; 

i  ceille,  cleir  ,  agus  sgoile 
An  leibhidh  uile. 

'S  iomadh  leoglmnn,  is  triath  duineil, 

Is  ceann  buidhne 
I).-   i.  t-!i>H-i,,l  larlail  a  shliochd  Dhiarmaid 

Mine  O'  Duibhne. 

Bho  Dhiarmaid  a  thainig  sibh  uile, 

Sean  am  fine ! 
Clann  a  b'  fhearr  a  b'  fhiach  am  moladh 

A  chuala  sinne. 

'S  iomadh  cridhe  bras  'tha  br6nach, 

Rosg  tha  deurach, 
Luchd-oifig  's  am  bas  ri  bualadh, 

Tha  'n  creach  deante. 

'S  iomadh  brugh  soluis  fo  thursa, 

Air  dreach  meirgte; 
'S  mnai  ghreannta  gun  ghean,  gun  ghaire, 

'S  cridh'  fo  throma  chradh. 

Bhasaich  luchd-ciuil  gu  buileach, 

Co  'ni  'm  farraid  ? 
Cha  'n  fheil  stath  dhuinn  bhi  ri  foras, 

Chaidh  'n  taom  tharainn. 

'S  fuathasach  a  ghaoth  so  'thainig, 

Ghluais  i  'n  fhiubhaidh, 
'S  ruaig  i  na  h-eoin  le  stoirm  ghabhaidh 

Bho  'n  choill  dhumhail. 


106  CUMHA. 

Ach  tillidh  na  h-eoin  uiseil,  aillidh, 

D'  an  coill  chaomhail. — 
Gu  'n  togadh  Dia  'suas  bhur  n-aireamh 

An  staid  naomha. 

Is  cruaidh  an  cas  seoid  'bu  phailte 

'Shearg'  gun  chionta : 
Cha  d'  fhuaradh  abhar  n'  ur  n-aghaidh 

Ach  meud  bhur  tuigse. 

Thainig  braghadh  oirbh  gun  fhios  duibh; 

Learn  is  duilich ; 
Ma  dh'  fhalbhas  a'  chlann  so  buileach, 

'S  mairg  a  dh'  fhuirich. 

Cuiribh-s'  bhur  dochas  'san  Ard-Righ, 

A  chlann  cheillidh; 
'S  e  sud  am  Britheamh  gun  fhallsa, 

Nach  dean  eucoir. 

An  Ti  'chruthaich  sibh  an  toiseach 

An  staid  cheutaich, 
Tha  E  fhathast  dhuibh  cho  grasmhor 

'S  a  bha  'cheud  uair. 

'S  iomad  marcaich  luthmhor,  laidir, 

Thuit  gu  h-iosal, 
'S  a  dh'  eirich  gu  socair,  sabhailt 

Suas  na  'dhiollaid. 

Mar  stiuir  Maois  a  mhor-shluagh  lionmhor, 

'S  iad  'n  an  eiginn, 
A  mhac-samhuil  tarladh  dhuibhse 

Ri  uair  feuma. 

Ri  uair  feuma  tha  Dia  neartmhor, 

Ceann  gach  cuise, 
A  dheanamh  d'  ur  naimhdean  treuna 

Cairdean  ciuine. 


CUMHA.  107 

Cumha  d'a   Brathair  le  Nighinn 
Oig. 

'S  ann  mu  'n  taca  so  'n  d6 
'Bu  bhochd,  airsnealach  m'  fheura, 
Is  mi  smaointinn  air  beus  do  bheoil. 

'S  e  mac  Cholla  nan  euchd 
'Rinn  do  bhualadh,  mo  bheud ! 
Dh'  fhag  sin  mise  ri  m'  r6  fo  leon. 

Ann  an  ciste  chaoil,  theann, 
Tha  thu  'd  laighe  gun  srann, 
Is  gun  socair  fo  d'  cheann  ach  b6rd. 

Corp  bu  ghil'  thu  nan  cnaimh 
Fo  do  l&ne  chaoil,  bhain, 
Is  thu  'd  laigh'  air  an  traigh  gun  treoir. 

Slios  mar  eala  nan  tonn, 
Is  cul  fainneach  deas,  donn; 
'S  bu  tu  'n  t-6g  a  bha  connar  coir. 

Nuair  a  chunnaic  mi  fein, 
Fuil  do  chridhe  's  do  chleibh, 
Chaidh  am  pudhar  air  ghleus  am  fheoil. 

Cul  an  righe  so  thall 
Bha  'n  sar  ghaisgeach  air  chall; 
Fear  an  aignidh  gun  fheall,  gun  gh6. 

'Tigh'nn  bho  cheardaich  a  ghuail, 
Bu  ghlan  rudhadh  do  ghruaidh, 
Mar  an  t-ubhall  air  uachdar  meoir. 

'S  i  do  chas  a  bha  luath, 
'S  i  do  lamh  a  bha  cruaidh, 
Nuair  a  thachradh  tu  'n  ruaig  no  'n  t6ir. 

'S  i  do  ghuala  'bha  treun 
Ann  an  carraid  no  'n  streup; 
Bu  tu  marbhaich'  an  fheidh  's  an  coin. 


108  CUMHA. 

Bu  tu  marbhaich'  bhruic  ruaidh 

'Thig  bho  'n  fhi reach  so  shuas, 

Is  a  choilich  nuair  ghluaist'  an  t-6rd. 

Bu  tu  marbhaich'  bhric  bhain 
'Thig  bho  'n  aigeal  air  snamh, 
Nuair  a  ghlacadh  tu  'n  crann  a'  d'  dhorn. 

Cha  robh  filidheachd  cainnt, 
Cha  robh  luth-chleas  no  danns',         [rois. 
Nach  do  dh-ionnsaich  thu  'n  camp  Mhont- 

C'ait  an  robh  e  fo  'n  ghrein 
Aon  mhac  gobha  b'  fhearr  beus 
Na  mo  bhrathair  deas,  treubhach,  og  ? 

Bha  thu  ceanalta,  suairc, 
Ann  an  comhdhail  an  t-sluaigh; 
Gheibhteadh  t'  fhuran  is  t'  uaisle  's  t'  eol. 

Leat  bu  mhiannach  rum  druidt' 
Is  daoine  uaisle  mar-riut, 
An  am  tarruinn  ri  uchd  an  oil. 

'S  tu  nach  sealladh  gu  crlon 
Air  a  bheagan  a  dhiol 
Nuair  a  tharladh  am  fion  a'  d'  dhorn. 

Bha  thu  cairdeach,  a  ruin, 
Do  dheagh  oighre  Dhun-tuilm, 
Ceann  nan  gaisgeach  bu  chliuiteach  doigh. 

Bha  thu  cairdeach  da  uair 
Do  Shiol  Torcuill  mu  thuath; 
Sud  na  fearaibh  a  fhuair  an  leon. 

'Nis  bho  'n  thachair  dhomh  fein, 
Bhith  gun  bhrathair  a'  d'  dheidh, 
B'  fhearr  gu  'n  greasadh  Mac  De  mi  'd  lorg. 


ORAN  OAOII  109 

Oran  Gaoil. 

LUIN  N 

Bu    chaomh    learn    bhith   mireadh,    bhith 

mireadh,  bhith  mireadh, 
Bu  chaomh  learn  bhith  mi  read  h  ri  nigh- 
inn  ghlain,  big. 
Bu  chaomh  learn  bhith  mireadh  ri  'taobh 

mar  a  shirinn; 

'S  mo  ghaol  air  a  tiomachd  'n  am  eireadh 
a  poig. 

Bidh   sinne   gu    sp&seil    an    caidreabh    a 

cheile, 
A  laighe  's  ag  6irigh  an  deidh  a  bhith 

p6sd'; 
Gun  churam  fo  'n  ghrein  oirnn  ach  aigh- 

earach,  eibhinn, 

'S  gach  ni  a  bhios  feumail  gun  eis  air  ar 
b6rd. 

Bidh  tusa  gach  latha  'cur  surd  feadh  an 

taighe, 
'S  bidh  rnise  gu  h-ealanta  a  gleidheadh 

dhuit  16in; 
Thig  fiadh  as  an  fhireach  is  breac  as  an 

linne; 

'S  nuair  chi  thu  mi  tilleadh  gur  geanail 
do  she61. 

Bho  'n  tha  mi  na  m'  chabhaig  's  nach  faod 

mi  bhith  fanachd, 
Thig  lamh  rium,  mo  chaileag,  's  gu  'm 

faigh  mi  do  phog. 
Ma  's    mise    do    leannan    na    bi   'ga  mo 

mhealladh, 
No  idir  ri  fanaid,  's  mo  chion  ort  cho  m6r. 

Nis  innis  an  la  dhomh;  cha  'n  fhaigh  thu 

d  m'  lamhan; 

Nach  faic  thu  mar  tha  mi  a  ghnath  air 
do  th6ir. 


110  CAILINN  NA  BUAILE. 

Da  sheachdain  bho  maireach;  'n  e  sin  tha 

thu  'graitinn  ? 

Mo  bheannachd  gu  brath  ort,  the  's  aille 
'tha  beo. 


Cailinn  na  Buaile. 

?S  ann  thall  thar  na  h-abhunn  a  chunna  mi 

aiteal 
De  'n  ribhinn  a's  maisich'  a  bha  mi  na 

'coir; 
Bha  dealradh  na  h-ainnir  mar  reulta  na 

maidne; 

'S  bu  taitneach  learn  labhairt  is  binneas 
a  beoil. 

LUINNEAG. 

Cha  'n  ioghnadh  na  gillean,  na  gillean,  na 

gillean, 
Cha  'n  ioghnadh  na  gillean  bhith  sireadh 

do  phoig; 
Cha  'n  ioghnadh  na  gillean  bhith  'n  t6ir  air 

an  nighinn, 

'S  a  gruaidh  mar  an  t-siris  's  a  bilean 
mar  r6s. 

Tha  moran  de  dhaoine  'sa  chearn  so  de  'n 

t-saoghal, 
'S  nam  faigheadh  iad  caoraich,  crodh- 

laoigh,  agus  st6r, 
Nach  iarradh  a  chruinneag  'tha  meachair 

is  cuimir; 

Gum  foghnadh  leo  dubh  chaille  bhrucach 
an  sgleo. 

Ged  bhiodh  i  na  'leine  mar  bhios  i  ag  eirigh, 
Gum  b'  annsa  learn  fein  an  te  cheutach, 

ghlan,  choir; 
'S  i  'thogadh  mo  chridhe,  's  cha  chlarsach 

no  fiodhull, 

'S   cha  'n   aicheinn   nach   sirinn   'bhith 
'ruigheachd  a  p6ig. 


COMHRADH. 


Ill 


Tha  'slios  mar  an  eala,  tha  'cneas  mar  an 

canach, 
Tha  'gluasad  mar  'a  ainneamh  n  fhaigh- 

inn  an  oigh. 
Gur  siobhalta,  stuama,  deas  chailinn   na 

buaile, 

A   siubhal  le  'cuachan  air   uachdar  an 
fheoir. 

'S  e  'n  s61as  a's  aito  bhith  timchioll  na 

mainnir 
La  ceitein  'sa  mhaduinn  a  coimhead  na 

h-6igh'; 
Na  laoigh  's  iad  nan  cabhaig  ag  iarraidh 

gu  bainne, 

'S  a  ghruagach  og,  cheanalt'  le  cuman  fo 
chroic. 

Nuair    sheinneadh    an    &teag   'sa    chiiiin 

mhaduinn  cheitein, 

Is  sme6rach  na  geige  gu  h-eibhinn  ri  ceol, 
Cha  chualas  'sa  chruinne  riamh  crun-luath 

cho  ullamh, 

'S  cho  taitneach  le  duine  ri  coilleag  a 
beoil. 


Comhradh  Eadar  Nighean   agus 
Gille. 

ISE. 

Co  theid  mar-rium  do  'n  taigh-fhaire  ? 
Co  ni  sugradh  learn  ris  a  ghealaich  ? 
Oigfhir  aoibheil  a  bhroillich  sholuis, 
Thachair  sinn  anns  a  choille  dharaich. 

Faill  il  6  agus  ho  ro  eile, 
Faill  il  6  agus  ho  ro  eile, 
Faill  il  6  agus  ho  ro  eile; 
Hoirinn  6  is  tu  m'  anam  's  m'  eudail. 


112       TAIGH-TARLAIDH  NAN  UAISLEAN. 
ESAN. 

B'  fhearr  learn  fhin  na  bo  laoigh  is  gamhn- 

ach, 

'S  na  tha  chnodhan  an  deidh  na  samhna, 
Gumbithinn  fhln  is  mo  chruinneag  ghreann- 

mhor 
'M  badan  coille  gun  duine  teann  oirnri. 

ISE. 

B'  fhearr  learn  fhln  na  coig  fichead  peigh- 

inn, 

'S  Ian  rno  chroige  de  'n  or  a  's  buidhe, 
Gum  bithinn  fhin  agus  gradh  mo  chridhe 
'N  gleannan  caoin  's  sinn  air  gaol  a  bruidh- 

inn. 

ESAN. 

Nis  a  dhaoine  tha  Anna  'm  ghlacaibh, 
Nighean  fhaoilidh  nan  gruaidhe  dathte; 
Gabhaibh  Albainn  is  Eirinn  's  Sasunn, 
'S  leigibh  leamsa  leis  na  bheil  agam. 


Taigh-tarlaidh  nan  Uaislean. 

Beir  soraidh  no  dha 
Gu  taigh  tarlaidh  nan  uaislean; 
Far  bheil  an  aon  nighean, 
Is  tri  fir  an  luaidh  rith'. 

O  hug  eile,  o  hi  ri  ri  ri, 

O  hi  ri  a  hu,  o  hug  eile  no  ha  o  ho  ro. 

Far  bheil  an  aon  nighean, 
Is  tri  fir  an  luaidh  rith': 
Rob  donn  an  fhuilt  channaich, 
Gaol  mhala  gun  ghruaman; 

Is  Alasdair  fearail 
A's  ceanalta  gluasad. 


K'KUAM.  113 

Is  Donoaobadb  an  gullun, 
( )  lihaile  nam  fuaran. 

'Roib,  stad  is  bi  ceillulh, 
Is  6isd  ri  mo  dhuanaig. 

Mo  chomhairle  dhian  dhuit, 

'S  iiiur  t'liiach  i  cuir  bhuaib  i; 

Leig  dhiot  an  te  ghreannach, 
'S  glac  bean  a  chuil  dualaich. 

Te  'chumadh  do  le"ine, 

'S  bu  cheutaiche  dh'  fhuaisjheadh; 

A  dh'  eireadh  'sa  mhaduinn 
'S  a  ghlacadh  a  bhuarach. 

Te  'chumadh  a  teanga, 

'S  nach  teannadh  ri  buaireas. 

'S  fearr  bothan  an  t-sugraidh 
Na  luchairt  a  bhruaillein. 


lorram. 

'S  truagh  nach  robh  mi,  hu  il  ho  ro, 
'N  riochd  na  h-eala,  ho  im  o, 
No  'n  riochd  faoileig,  hu  il  ho  ro, 
Chrln  na  mara,  e  cho  ri  no. 

No  'n  riochd  faoileig  chrin  mara; 
Shnamhainn  an  caol  's  rachainn  thairis. 

Ruiginn  am  ball  'bheil  am  fear  ud; 
M'   aighear,    m'   eibhneas,    's    mo     cheud 
leannan. 

Sioban  nam  beann  a  dol  tharrainn, 

'S  deathach  nan  stuc  ga  'r  sior  dhalladh. 


114  TAIGH-AN-DROMA. 

Banais  an  nochd  'sa  Chill  Uachdraich; 
'S  nam  bithinn  ann  dheanainn  fuadach. 

Nam  biodh  te  eil'  ann  'bhiodht'  a  luaidh 

riut, 
Sgathainn  bun  is  barr  a  cuailein. 

T)h'  eireadh  mo  shron  aird'  na  stuadhach, 
'8  dh'  fhalbhadh  m'  anail  na  'ceo  uaine. 

'S  cruaidh  an  sgeul  an  diugh  a  fhuair  mi; 
Thug  Clann-Neill  druim  a  chuain  orr'. 

Chaidh  iad  fodha  anns  an  fhuaradh; 
Luchd  nan  leadan  troma,  dualach. 

Luchd  nan  seol  ard  's  nan  long  luaineach; 
Fir  nach  meathadh  ri  uchd  cruadail. 


Taigh-an-Droma. 

Rannan  le  drobhair  a  bha  diombach 
airson  na  bha  aige  ri  'phaigheadh  an 
Taigh-an-Droma. 

LUINNEAG. 

'S  i  mo  dhuthaich  'tha  'bigh'nn  air  m'  aire, 
'S  i  mo  dhuthaich  'tha  'tigh'nn  air  m'  aire, 
'S  i  mo  dhuthaich  'tha  'tigh'nn  air  m'  aire, 
An  t-Eilein  Muileach  'tha  lurach,  beann- 
ach. 

Taigh-an-Droma  gun  dean  mi  'fhagail, 
'S  cha  bu  chruaidh  learn  e  bhith  na  fhasach; 
Fhuair  mi  feoil  ann 's  cha  ghearradh  sabh  i, 
'S  cha  dugadh  m'  fhiaclan  mir  as  a  chaise. 

Nuair  a  chaidh  mi  staigh  do  'n  t-seombar, 

Bha  na  trinnseirean  ann  an  ordagh, 

Is  bha  brot  ann  gun  ghraine  feola; 

'S  air  learn  fhin  gum  bu  phris  dha  grota. 


ORAN    -I  II.    I  .  115 

Nnair  a  rhaidli  air  gairm  L^II  riiniita- 
Clia  rtiMi  ajj-ain   Imiin  air^id   innt  liaidh; 
Tlmg  mi  not  <lh'i  '>  lui  n.hor  mo  sln'iil  innt', 
'S  cha  do  thill  thugani  ach  aon  chrun  d'i. 

'S  e  'n  t-Eilein  Muileach  an  t-Eilein  agh- 

mhor, 

An  t-Eilein  ciatach  mu  'n  iadh  an  saile; 
'S  beag  an  t-ionghnadh  gach  ni  a  dh'  fhas 

ann, 
Gheibhteadh  biadh  ann  's  cha  'n  iarrteadh 

paigheadh. 


Oran  Seilge. 


LE  PARA  MOR  CAIMBEUL. 

Bheir  sinn  'san  t-samhradh  am  monadh 
oirnn 

'S  theid  sinn  do  'n  ghleann  againn  fhln, 
'S  tillidh  sinn  dachaidh  'sa  gheamhradh 

A  chumail  nam  Frangach  o'n  tlr. 

'S  ann  againn  tha  'n  gleann  maiseach 
fuaraidh, 

'S  cha  'n  fheil  cho  fior  uaigneach  'san  tlr, 
Cha  'n  fhaicear  dum'  idir  ach  buachaill', 

'S  na  bodaich  bhios  cuartach'  na  frith'. 

Gheibh  sinn  ann  eilid  air  uairibh, 

Is  bheir  sinn  daimh  ruadh  as  an  fhrith; 

Gheibh  sinn  ann  greidh  air  gach  fuaran, 
Is  pailteas  ri  chuallach  de  nl. 

Gheibh  sinn  ann  gobhair  is  caoraich, 

'S  bidh  againn  crodh-laoigh  air  na  glinn, 

Ga  'in  bleoghann  le  nionagan  guamach, 
A's  binne  na  chuach  an  guth  cinn. 


116  ORAN  SEILGE. 

Gheibh  sinn  arm  cnothan  is  caoran, 
Is  gheibh  sinn  ann  braonain  gu  leoir, 

Is  dearcagRii-fithich  air  fraoch-bheinn, 
'S  cha  deid  sinn  'n  traigh  mhaoraich  ri 
'r  be6. 

Gheibh  sinn  ann  bradanan  tarra-gheal, 
A  thig  oirnn  o  'n  fhairge  na  'n  steall: 

Le  slataibh  's  le  morghaibh  ga  'n  ruagadh; 
'S  bu  toigh  le  daoin'-uaisle  bhith  aim. 

'S  coma  leinn  cur  agus  cliathadh, 

'S  cha  treabh  sinn  am  bliadhna  le  crann; 

'S  arm  bhios  sinn  'sa  mhaduinn  ag  iasgach, 
'S  mu  fheasgar  a  fiadhach  nam  beann. 

Ged  nach  fheil  sguab  anns  an  t-sabhal, 
No  caora.  no  gobhar,  no  meann, 

'S  ged  nach  fheil  bo  ann  ri  'bleoghann, 
Bidh  duil  ri  sar  chobhair  nam  beann. 

Nuair  thig  na  gillean  mu  anmoch, 
'S  a  leagas  iad  eallachan  mu  seach, 

Cha  chluinnear  guth  aca  de  sheanachas 
Ach  rrar  a  shealg  iad  an  damh. 

Am  fac  thu  mar  thill  an  cu  ruadh  e  ? 

Am  fac  thu  mar  bhuail  e  'n  cu  glas  ? 
Thilg  e  a  ladhran  a  suas  air 

Cho  ealamh  'sa  bhuaileadh  an  t-srad. 

Nam  faiceadh  tu  mis'  agus  Sinteag 
Air  comhnard  na  frithe  so  shios, 

Gun  duine,  gun  ghunna,  na  'r  coir  ann; 
Gun  ni  gu  ar  comhnadh  ach  sgian. 

Cha  dean  mi  faoin  ghleadhraich  no  bosd 
aim', 

Chaidh  mise  na  chroicean  gu  dian, 
'S  chaidh  ise  gu  h-ealamh  na  sgornan 

Mun  d'  fhuaradh  leinn  seol  air  'chur  sios. 


OBAN.  117 

Oran 

Do  illi  Ala-ilair  Domhnallach,  Ban  I  na 
Ceapaich,  le  Mr.  Raoimll  Mae-Gillebhrath, 
sagart  Arisaig. 

LUINNEAO. 

It-inn  arinn  u  horo, 
Iriini  ariiiu  u  horo, 
Irinn  arinn  u  horo, 
Gu  'n  togainn  fonn  gu  h-aighearach. 

Sorraidh  bhuamsa  thun  a  bhaird, 
Triath  nan  fonn  a's  millse  failt', 
A  tha  shuas  'an  tir  mo  ghraidh, 
Nam  chuimhne  gnath  gu  maireannach. 

Tir  nan  cnoc  a's  uaine  feur, 

Tir  tha  gorm  air  dhreach  nan  speur, 

Tir  nan  6g  tha  fearail  treun, 

1  ha  caoimhneil,  beusach,  carantach. 

'S  ann  'sa  Cheapaich  ghrianaich,  aird 
'Fhuair  mi  eolas  air  a  bhard, 
Bhios  nam  chuimhne  beo  gu  brath 
Gu  'n  cairear  anns  an  anart  mi. 

Fhuair  mi  litir  'nuas  Di-mairt, 
'G  innse  dhomh  gu  'n  robh  thu  slan, 
'S  tu  gu  binn  a  seinn  nan  dan, 
Mar  ghnathaich  thu  na  m'  latha-sa. 

Shniomh  thu  dhomhsa  ealaidh  chaomh, 
Air  do  chlarsaich  cheolmhoir,  chaoin, 
Mu  na  laithean  luath  a  dh'  aom 
An  tir  nan  laoch  bha  aighearach. 

Sheinn  thu  6ran  milis,  reidh, 
Air  an  fhonn  a's  boidhche  seis, 
Mar  na  h-eoin  a's  caoine  beus 
Air  bharr  nan  geug  'sa  chamhanaich. 


118  ORAN. 

Mar  sheimh  osag  mhaoth  nam  pone, 
A  tha  caoineadh  feadh  nan  torn, 
Tha  do  dhuan  a's  glaine  fonn 
A  tuiteam  trora  air  m'  aigrne-sa. 


Bho'n  a  thainig  mi  gu  tuath, 
Taobh  an  t-sail  a's  gaireach  fuaim, 
Tha  mi  'g  ionndrainn  fear  nan  duan, 
A  dhuisgeadh  suas  gu  aighear  mi. 

Bha  sinn  cairdeach  anns  gach  ait', 

'S  braithrean  faidhean  is  na  baird; 

Nuair  a  ghlacaiiin  thu  air  laimh 

Bu  chaoimhneil  tlath  dhomh  crathadh  dhi. 

Ann  a  maduinn  ait  mo  16, 
An  am  suidhe  duinn  mu  'n  bhord, 
B'  eibhinn  leamsa  fuaim  do  ghloir 
A  seinn  nan  6ran  caithreamach. 

Nuair  a  thigeadh  tu  air  chuairt 
Anns  a  chomhlan  cha  bhiodh  gruaim, 
Gum  biodh  ceol,  is  fleagh,  is  duain 
A  fogradh  bhuainn  gach  smalanachd. 

Gum  biodh  eibhneas  anns  an  Dun 
Nuair  a  thigeadh  fear  mo  ruin, 
Mar  phlath  greine  fiamh  a  ghnuis, 
Cho  fonnmhor,  uiseil,  aighearach. 

Bhiodh  gach  sgeula  bh'  anns  an  Fheinn 
Air  a  h-aithris  duinn  le  d'  bheul, 
Anns  a  Ghaidhlig  bhlasda,  reidh, 
A  labhair  treun  nan  amaibh  sin. 

Nuair  a  theid  a  choisir  cruinn, 
Bidh  an  comhlan  air  bheag  loinn, 
Mur  bi  'm  bard  a  seinn  an  fhuinn, 
A  cumail  sunnd  gu  maduinn  ann. 


DUANAG  DO  MHABD.  119 

Tlmur  a  rhrolraidli  'limit   !«•  §p 
Iiiiii.-uDi  t.il.tiui  us  deagh  bheus; 

Xuaii-  !>!ii<>^  fo^hlum  aim  an  t'-is 
liidh  t-rolas  iviilh  «run  amhani-. 

Fhuair  thu,  'bhaird,  fior  ghradh  nan  speur, 
Tha  d<>  nadur  slan  gun  bheud;  _ 
1  nut  inn  an  I  'tha  j^lan  mar  -'lirein, 

,  beusuch,  aigeannaoh. 


Nuair  a  bhig  do  reis  gu  ceann, 
'S  bheir  thu  cul  ri  tir  natn  beann, 
B'e  mo  mhiann  duit  anns  an  am 
Thu  dhol  na  d'  dheann  do  flaitheanas. 

An  ad  dhail  thig  siol  nam  fonn, 
A  cur  failt'  ort  le  deagh  loinn; 
Eiridh  sunnd  ort  nach  bi  trom 
'Sa  choisir  fhonnmhoir,  chaidreamaich. 
March,  1886. 


Duanag  do  Mhabu. 

LE    ALASDAIB    DOMHNALLACH,    ALASDAIB  AN 
RIDGE. 

Fonn  : — "  Come,  through  the  heather" 

LUINNEAG. 

'S  e  fath  mo  mhulaid  gun  d'  fhas  mi  duilich 
Nuair  dh'  fhag  mi  buileach  an  t-aite; 
Gur  h-ann  mu  thuath,  taobh  thall  a  chuain, 
'Tha  'n  t-eilein  'san  d'  fhuair  mi  m'  arach. 

Gun  d'  shil  mo  shuil  aig  meud  mo  thuirs', 
Nuair  rinn  mi  'n  duthaich  fhagail. 
Is  e  'thug  m'  abhachd  bhuam  's  mo  shunnd 
Mi  chur  mo  chul  ri  Mabu. 


DUANAG  DO  MHABU. 

Ls  far  an  d'  araicheadh  mi  'n  tus 
Bu  mhuirneach  bha  mo  chairdean- 
Is  fchar  gach  ait'  an  d'  fhuair  mi  iu'l 
Gun  dug  mi  run  do  Mhabu. 

Is  beag  an  t-ioghnadh  ged  a  liath  mi 
B  largamneach  gach  la  mi. 
Sud  an  turn  a  dh'  fhag  mi  cianail, 
Mi  thigh'nn  riamh  a  Mabu. 

Ann  am  leabaidh  na  mo  dhuisg- 
8  mi  caoidh  na  duthch'  a  dh'  fhag  mi 
Saoihdh  mi  gum  faic  mo  shuil 
Orach  cnoc  is  lub  tha  'm  Mabu. 

Bu  trie  a  choisich  mi  le  surd 
A  null  gu  ceann  an  t-saite; 
Far  am  faighteadh  mire  's  muirn 
Le  sunnd  aig  Drochaid  Mhabu. 

Bhiomaid  cridheil  ann  air  bhainnsean 
«  t-am  a  rmn  mi  fhagail. 
Gheibhteadh  ceol  ann°agus  dram 
is  danns'  air  urlar  claraidh. 


KK  n  6igridh  ghrinn  sin> 

bhiodh  leinn  an  trath  ud  ? 

S  beag  nach  fheil  gach  aon  a  chlnn  diu 
Anns  a  chill  fo  'n  fhailein. 

Bho  na  fhuair  iad  rathad  iarainn, 
Ni  mi  tnall  gun  dail  ann, 
A  shealltuinn  na  bheil  beo  de  'n  t-siol 
A  dh  fhag  mi  shios  am  Mabu. 

Nise  sguiridh  mi  de  m'  dhuan 
Oir  s  ceaird  gun  bhuaidh  a  bhardachd; 
Ach  gu  brath  cha  doir  mi  fuath 
-Do  n  tlr  'san  d'  fhuair  mi  m'  arach 
Feb.  1901. 


OTOIC  I-  «.!.INN    \'   i:iii:\n;lli:.          121 

Cnoic  is  Glinn  a'  Bhraighe. 

II    (ALUM  MAC-GILLIOS  AM  BEAU;  I  IK 
Mil  \K<;  Mil. 

Na  cnoic  is  glinn  bu  bhoidhche  leinn, 
'S  iad  runic  is  glinn  a'  Bhraighe, 

'An  trie  bha  sinn  ri  manran  binn 

'S  a  chomunn  ghrinn  a  b'  fhearr  leinn. 

Cha  'n  fheil  ait  an  diugh  fo  'n  ghrein 
'S  am  b'  fhearr  learn  fein  mo  thamh  ann 

Na  Braigh'-na-h-aibhne  'measg  nan  sonn 
0  'm  faighteadh  fuinn  na  Gaidhlig. 

Do    bhruachan    gorm    's    am    faighteadh 
spreidh, 

Do  ghlacan  reidh  gun  aireamh, 
Mar  uachdar  thonn,  's  an  soirbheas  trom, 

A'  ruith  gu  bonn  nan  ard-bheann. 

Gur  pailt  gach  flur  a'  fas  gu  dluth 

Air  maduinn  chubhraidh  Mhaigh  ann; 

Gach  doire  beo  le  ce61  nan  ian 

Nuair  dh'  eireas  grian  le  failt'  ann. 

Bidh  sruthtiin  fluiar  de  'n  uisge  's  glaine 
'Bruchdadh  'mach  mu  'rath'dean; 

Bidh  crodli  is  caoraich  pailt  ri  'm  faotainn 
'Feadh  nan  aodunn  arda. 

Gur  ceolmhor  fonn  na  h-aibhne  learn 
Is  sruthain  chiuin  fo  h-aithean. 

Cho  fad  'sa  shiubhlas  i  gu  cuan 
Cha  doir  mi  fuath  do  'n  Bhraighe. 

Gur  lionmhor  fear  ag  iasgach  bradain 

Mu  do  chladaich  bhana; 
Daoin'-uaisle  Shasuinn  tigh'nn  a  nail 

Chur  seachad  samhraidh  lamh-riut. 


122          CNOIC  IS  GLINN  A'  BHRAIGHE. 

Air  gach  frolic,  bal  is  banais 
Gu  'm  bi  caithream  gradhach 

Le  ceol  na  fldhle  'dol  san  ridhle 

'Cosg  na  tlm  mar  b'  aill  leinn. 

'S  iomadh  fleasgach  laidir,  grinn 
A  chaidh  's  na  glinn  ud  arach, 

Is  maighdean  gle-ghlan,  dhireach,  6g, 
Le  'h-aodunn  boidheach,  narach. 

'S  i  'n  ainnir  dhonn  is  binne  fonn 
A  choinnich  rium  Di-mairt  ann, 

'S  a  thug  fo  chis  gu  daingeann  mi, 

Mo  sholas  cridh  bhith  lamh  rith' ! 

Do  chomhradh  ciuin  tha  tigh'nn  air  m'  aire 

'Ribhinn  bhanail,  bhaigheil; 
Gu  'n  d'  fhuair  thu  buaidh  bho  nadar  fein 

A  chuir  mor  speis  aig  each  ort. 

Soraidh  leis  a  chomunn  rioghail 
Bho  'n  is  tim  dhomh  'm  fagail 

Gur  tearc  ri  'm  faotainn  feadh  an  t-saoghail 
An  diugh  daoin'  bheir  barr  orr'. 


NOTES.  I-'* 

NOTES. 

page  ft. —John    Stewart     was    laird    of 
Appin  in  159*2. 

DOMHNALL  MAC  FllloNM.AIIHI    AM)   (>KAN    V\ 
COMHACHAIG. 

p.  10. — It  H  commonly  supposed  that 
Domhnall  Mm-  Khioniiluidh  was  a  Mac- 
donald.  It  is  pretty  certain,  however,  that 
he  was  a  MacKillop.  There  are  two 
grounds  for  this  opinion.  In  the  first 
place,  tradition  affirms  that  Donald  was  a 
son  of  the  banner-man  of  Macdonald  of 
Glencoe.  It  is  a  well-known  fact,  however, 
that  Glencoe's  banner -men  were  Mac- 
Killops.  It  is  also  known  that  the  Mac- 
Killops  were  poets.  In  the  second  place, 
there  are  MacKillops  living  who  claim  to 
be  descendants  of  Donald.  His  Oran  na 
Comhachaig  was  published  by  Ranald 
Ma.-.lonald  in  1776,  and  by  Gillies  in  1786. 
In  both  of  those  works  he  is  described 
simply  as  Donihnall  Mac  Fhionnlaidh. 

I  have  divided  Oran  na  Comhachaig  into 
two  songs,  simply  because  I  look  upon  it 
as  two  songs  mixed  together.  In  Cead 
Deireannach  nam  Beann,  the  bard  repre- 
sents himself  as  sitting  on  a  mountain, 
"'S  mi  'm  shuidh'  air  sith-bhrugh  nam 
beann."  But  tradition  tells  us  that  he 
began  to  compose  Oran  na  Comhachaig  on 
his  way  back  from  Taigh-na-fuine  to  Fer- 
sit.  In  addressing  the  Owl  he  says,  "An 
nochd  is  bronach  do  leaba."  As  he  was  an 
old  man  he  would  scarcely  be  sitting  on  a 
mountain  at  night,  taking  a  last  view  of 
the  places  in  which  he  used  to  hunt.  The 
old  bards  understood  the  art  of  poetry 
thoroughly,  and  made  all  their  lines  of  the 
proper  length,  as  may  be  seen  by  reading 


124  NOTES. 


Do"' 


poet  woud  never    hin 
ent  measures  in  the 


.     The 


On  labhair  mi  umaibh  gu  leir, 
Gabhaidh  mi-fein  dibh  mo  chead. 

THE  MAC-VUIRICHS. 

.    19.—  The  Mac-Vurichs  were 


mu 

'  My,  an  Irishman  who  settled  in  Scot 
and  about  the  year  1200,  and  who  came 

probably  a  grandson  of  Lachlan  Mor  wft! 
nessed  a  charter  in  1485,  and  is  described 
as  arch,poeta,  or  chief  poet.  DoS  pro 


iron  125 

Italily  :i  >uii  nf  tlii-  Laehlan,  \\a-  tin-  truth 
in  deveenl  from  Mviireaeh.  Xeil  Mm-, 
Niall  M-.r  lii.'ic  l.:irliaiiin  inliic  I  )ln  .inliliaill, 
waslionialioiit  the  \ear  I .")."»( I.  Me  ua-  a 
Mian  ot'  aliilily.  and  an  excellent  (met.  He 

Beema  to  ha\e  enjoyed  immensely  the  con- 
tents ()f  llui-y  .Moi's  horn.  Xeil  Mac- 
Vnineh,  Xiall  mac  I  )ln>mliiiuill  nihic  Lach- 
ainn  iiiliio  Xeill  Mhoir,  was  horn  probably 
aliiiut  li;.').").  He  was  the  fifteenth  in 
descent  from  Muireach.  He  held  as  a 
reward  for  his  services  as  poet  and  seann- 
achie  the  farms  of  Staoiligarry  and  Drimis- 
dale  in  South  Uist  free  of  rent.  He  was 
the  author  of  a  largre  portion  of  the  history 
in  the  book  of  Clanranald.  He  died 
shortly  after  1715.  He  left  two  sons, 
Donald  and  Lachlan.  Lachlan  had  a  son 
named  Neil.  Neil  received  a  good  educa- 
tion under  liis  uncle  Donald.  In  obedience 
to  the  order  of  Clanranald  he  gave  the  Red 
Book  to  James  MacPherson  in  1760.  He 
had  a  son  named  Lachlan,  who  was  born 
in  1741,  and  died  some  time  after  1800. 

P.  33. — When  this  version  of  Mort 
Ghlinne-comhann  was  printed  I  was  not  in 
possession  of  the  full  version  given  at  p.  95. 

P.  42.— I  have  seen  it  stated  that  "  Tha 
tasgaidh  bhuam  an  diomhaireachd "  was 
composed  by  Mairi  nighean  Alasdair 
llu  iidh.  It  is  a  very  fine  poem,  but  it  is 
certain  that  the  famous  poetess  of  Harris 
had  nothing  to  do  with  it.  Sir  Donald 
Macdonald,  10th  of  Sleat,  married  Mary 
Douglas  in  1662,  by  whom  he  had  Donald, 
James,  and  others.  Sir  Donald,  llth  of 
Sleat,  Domhnall  a  Chogaidh,  succeeded  his 
father  in  1695  and  died  in  1718.  As  he  is 
described  in  the  song  as  a  "  ridire  "  and  as 
"  Sir  Domhnall,"  it  is  evident  that  the 


12<>  NOTES. 

s°"g.  was  not  composed  prior  to  1695 
•  iTonnig  j,?  Alasdair  Ruaidh  was  born 
m  1590  and  died  in  1693,  aged  103  years 
Iradition  says  that  she  was  a  daughter  of 


. 

adn  anywhere  else. 

h  PJ  54Vx7Neil  Macnab  was  born  at  Bay- 
head,    Waternish,    about    1740.      He   was 
nmrned  and  had  two  sons  and  two  daugh 
if    A    fTe  dled  about  1818.     MartainnMor 
lived  at  Lachasay,  near  Duntulm. 

n  P'   Z6;,TWhen  this  version   of  Captain 

noatTePe    t    VT"?  Wa\PUblished  T  did  n"t 
notice   that   I   had   the   version   given    at 

RUAIRIDH  RUADH  MAC-COINNICH. 

W'   7?—,Roderick  R°y   MacKenzie   was 
born  about   the  year    1755.     He   married 
Catherine,  daughter  of  Donald  Kennedyln 
Kishorn,   whose  wife,   Mary   Sao-e    was   a 
daughter  of  the  Rev.  Eneas^age,  mSe? 
of  Lochcarron.    He  came  to  Prince  Edward 
Island  in  1803    and  settled  at  Pinett?[n 
Belfast.     He  left  Belfast  about  1811,  and 
went  to  Nova  Scotia.     He  died  near  Pug 
wash      He  left  sons  and  daughters      He 
was  chieftain  of  the  MacKenzies  of  Apple 
cross     He  was  the  author  of  several  to  fgs." 
Calum   Ruadh    Rory's  brother,  died  ^at 
Kishorn  about  the  year  1820. 


PLEASE  DO  NOT  REMOVE 
CARDS  OR  SLIPS  FROM  THIS  POCKET 

UNIVERSITY  OF  TORONTO  LIBRARY 


™  Sinclair,?  Alexander  Maclean 

1648  Mactalla  nan  tur 

S5M3
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Texts

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Mactalla nan tur"

See other formats
